Các lễ Giáng Sinh, Thánh Gia, và Hiển Linh vẫn còn thật gần gũi. Dẫu vậy, rất nhanh. Giáo Hội muốn làm cho chúng ta bỏ Tin Mừng tuổi thơ để đề cập cái chính yếu: tác vụ công khai… cuộc đời trưởng thành của Đức Giêsu…

Bấy giờ Đức Giêsu từ miền Galilê đến sông Giođan…

Chúng ta đừng quên những hoàn cảnh lịch sử của “biến cố” mà người ta có thể xác định thời gian vào cuối năm 27.

“Đức Giêsu”… một người vẫn không ai biết.

“Từ miền Galilê đến” tỉnh xa xôi này một nửa ngoại giáo bị khinh để bởi những người dân cư miền Giuđê và Giêrusalem, lãnh địa linh thánh tiêu biểu mà Thiên Chúa cư ngụ. “Bất chợt… xuất hiện”. Cái người vô danh này, đến từ một làng cũng tăm tối, bây giờ vào cuộc.

Chúng ta những người đang sống hơn hai nghìn năm sau, chúng ta bây giờ biết Đức Giêsu sắp thay đổi bộ mặt địa cầu. Người khoảng 30 tuổi. Người ta không biết gì về ông ấy. Một cuộc yên lặng 30 năm.

Trên bờ sông Giođan. A! Con sông này, tất cả đã khởi đầu trên bờ của nó! Một con sông độc nhất vô nhị trên thế gian, kể cả nói về mặt địa lý. Tiếng “Giođan”, trong ngôn ngữ Do Thái có nghĩa là “người đi xuống”, từ gốc “yarad” “đi xuống Con sông Giođan, thực tế là con sông độc nhất phải xuống quá thấp! Nó bắt nguồn trên đồi Hécmôn, cao 520 mét, dài 220 cây số, chấm dứt ở Biển Chết, ở sâu 394m dưới mực nước biển. Thật là quá thấp!

Như thế sự xuống thấp này là cái gì vậy, con sông kỳ lạ này biểu trưng cho vực thẳm nào vậy?

Đức Giêsu đến gặp ông Gioan để xin ông làm phép rửa cho mình.

Thực sự việc vào cuộc này gây lắm hoang mang.

Phép rửa mà Đức Giêsu đến xin Gioan làm, đó là một phép rữa sám hối, dấu hiệu công khai chỉ là người ta hối tiếc về các lỗi lầm của mình làm, người ta muốn thay đổi cuộc đời… “Tất cả miền Giuđê và tất cả miền Giođan đều xin ông Gioan làm phép rửa đồng thời xưng thú tội lỗi mình phạm”.

Tôi dành thời gian nhìn ngắm Đức Giêsu, trong hàng người đánh cá đợi đến lượt mình. Một trực giác sáng ngời và không thể lầm lẫn được, bỗng chốc đem Đức Giêsu đến đỉnh cao của tính nhân bản, nơi đó sự hiện diện của Thánh Linh linh hoạt nhất, nơi đó sự chờ đợi của Thiên Chúa sống động nhất… Đức Giêsu tức khắc đến nhập bọn với những người tội lỗi… tại chỗ mà Thiên Chúa tác động vào lòng họ, tại chỗ mà họ quyết tâm sám hối…

Phép rửa của Đức Giêsu, được cả bốn sách Tin Mừng chứng thực, là một sự kiện lịch sử không thể chối cãi được? không bao giờ những Kitô hữu đầu tiên lại bịa chuyện Đức Giêsu chịu phép rửa sám hối, quá trái ngược với ý nghĩ mà họ đang tạo dựng cho họ một Đấng Mêsia, nếu sự kiện không bắt họ phải nhận, khiến cho người ta phải hoang mang theo các luận giải của con người.

Còn tôi? Có phải tôi phán đoán những người có tội trên đỉnh cao vững vàng về đạo đức của tôi không? Có phải tôi cảm thấy có liên đới về nhân loại tội lỗi không?

Có phải tôi lên án không? Hay là phải chăng thái độ của Đức Giêsu đòi hỏi tôi… nâng đỡ, vâ cứu thoát những người làm điều xấu chung quanh tôi ư?

Gioan một mực can Người và nói: Chính tôi mới cần Ngài làm phép rửa thế mà Ngài lại đến với tôi!

Đúng thế, Gioan được yêu cầu có sự đổi lại ý thế nào? ông báo tin có một Đấng Mêsia – quan xét, sắp sửa đốn tất cả những cây cối không sinh hoa quả và đem vào lửa đốt tất cả mọi thứ rác rưởi phù phiếm (Mt 3,7-12). Và Đức Giêsu đến Chịu phép rửa sám hối! Đó là thế giới đảo ngược. Chính ý tưởng của Thiên Chúa lật ngược. Trái ngược với mọi chờ đợi của mình, Gioan Tẩy Giả sẽ làm phép rửa cho “người con có quyền lực hơn mình” (Mt 3,11). Gioan phản đối. Đó là một sự khiêu khích! ông muốn ngăn Đức Giêsu nhận cử chỉ này.

Như thế có gì xảy ra trong phép rửa này? Có điều gì quan trong được tiết lộ trong đó? Ta đứng ngưng lại ở cái bề mặt của cử chỉ này. Chắc chắn có một sự mạc khải chờ đợi chúng ta đó.”

Nhưng Đức Giêsu trả lời: Bây giờ cứ thế đã. Vì chúng ta nên làm như vậy để giữ trọn đức công chính.

Đó là “lời nói đầu tiên” của Đức Giêsu trong sách Tin Mừng Matthêu. Nó chứng tỏ môt sự trưởng thành bản vị một cách tuyệt đối đặc biệt. Quân bình biết mấy! ý thức về sứ mệnh của mình biết mấy nơi con người này! Khi Người ta giản lược Đức Giêsu chỉ là một con người mà Giáo hội đã Thiên Chúa hóa… hay là một con người đã nhận thức dần dần mình là Thiên Chúa… thì người ta đi qua một cách hoàn toàn đơn giản cái huyền nhiệm duy nhất về bản tính của người.

Những năm tối tăm ở Nadarét không phải là những năm trống rỗng. Đức Giêsu là một người Do Thái. Như tất cả mọi người Do Thái, người thấm nhiễm bộ Torah, Lời Thiên Chúa. Và này đây, một cách hoàn toàn đơn giản, Người nói lên trong lời nói đầu tiên công khai của người. Hai tiếng xác định bản chất của người; thực thi… công chính. Hai từ Kinh Thánh cực kỳ xúc tích. Hai từ tiêu biểu trong các từ vựng của Matthêu.

“Hoàn tất”, “pleroum”… “sự công chính “dikaiosunê”… Thuật ngữ công chính sẽ hay được nói đến (Mt 5,6.10.20 – 6,11.21.32). Sống công chính, tức là đáp lại chính xác ý muốn của Thiên Chúa: một hành động của con người phản ánh cái ý muốn của Chúa. “Hoàn tất” tức là một hành vi hoàn hảo, đầy tràn sự tinh tế ở chỗ là “giữ gìn trong khi biến đổi… hoàn thành trong khi bảo vệ”. Hoàn tất là một hành vi hoàn hảo nhất mà một người có thể làm. Còn chúng ta, chúng ta chiến đấu với nhau giữa những “người luôn tiến tới” và “những người giữ truyền thống”, giữa những người cải tiến và những người bảo thủ. Nơi Đức Giêsu, chính người vừa trung thành với truyền thống của mọi thời đại và đồng thời người canh tân, đổi mới, làm cho đến cùng: đó chính là nguyên tắc của cuộc sống, tức là không bao giờ gián đoạn trọn vẹn với quá khứ, mà phóng đến tương lai.

Này nhé, Chúa không bao giờ là một người làm cách mạng, nhưng Người biến đổi tất cả. Người xin Gioan, người cuối cùng trong các ngôn sứ của Cựu ước, đón nhận phép rửa của người, trong chuỗi người tội lỗi, với tất cả mọi người… như tất cả mọi người.

Nhưng chú ý! Sẽ đột ngột bùng ra một cuộc canh tân.

Bấy giờ ông Gioan mới để cho Người làm.

Khiêm tốn biết mấy trong những từ quá nghèo nàn đến thế. Người ta không nói rằng Gioan đã hiểu. Chỉ đơn giản, ông để cho làm. Ông tự xóa bỏ mình đi, ông phải thay đổi cái khái niệm hiếu thắng mà ông có về Đấng Mêsia. Có lẽ ông đoán một con người huyền nhiệm đang đứng trước mặt ông chăng? Cả chúng ta, ta hãy bước vào huyền nhiệm này… bên ngoài tất cả.

Bởi vì, chính ở đó tất cả kết thúc trong câu truyện này. Ta hãy lắng nghe.

Ngay khi Đức Giêsu chịu phép rửa xong. Người ở dưới nước đi lên.

Phép rửa không được miêu tả. Người ta không mô tả một cảnh tượng. Câu chuyện cực kỳ ít lời, dè dặt hoàn toàn. Matthêu chỉ kể ra sự kiện bằng một phân từ đơn giản: được làm phép Rửa… Đức Giêsu đi từ dưới nước lên. Chúng ta chỉ được nói rằng Đức Giêsu đã hoàn tất hai động tác: “Người xuống nước… Người từ dưới nước lên… động tác đi về phía sông Giođan, chỗ thấp nhất trên hành tinh này, nhưng là động tác của Thiên Chúa đến gặp gỡ loài người tội lỗi, Đức Giêsu… Sinh ra, chịu khổ hình thập giá chết, táng trong mồ xuống nơi luyện hình… một cuộc đi xuống đến chóng mặt!… sống lại, từ trong kẻ chết và lên trời…”

Này đây các tầng trời mở ra…

Tầng trời mở ra. Thiên Chúa Hiển Linh. Cuộc hiển linh của Thiên Chúa. Thiên Chúa tỏ mình ra. Hình ảnh hình tượng về tầng trời mở ra thường thấy trong Kinh Thánh để nói rằng một sự giao thông được thiết lập giữa thiên giới và con người được chấp nhận cho sống những bí mật của Thiên Chúa (Ex 1,1; Kh 19,11; Cv 7,56…)

Chúng ta, chính chúng ta cứ luôn luôn nghĩ rằng trời đóng lại, không thể tới được. Dẫu vậy tất cả những ai tin vào Đức Giêsu, đều nhờ Người mà trời mở ra sẵn trên đầu họ.

Và người thấy Thần Khí Thiên Chúa đáp xuống như chim bồ câu và ngự trên Người.

Chúng ta đã chú ý rằng đây không phải là việc mô tả một cảnh tượng: Đó là một huyền nhiệm… Matthêu không nói rằng đã có một con chim bồ câu. Người nói rằng Thần Khí đáp xuống có phần như một con chim bồ câu. Trạng ngữ “có phần như” không bổ nghĩa cho Thần Khí, mà là cho từ “đáp xuống”. Đó là một hình ảnh kỳ diệu mang theo ý nghĩa. Một số văn bản rabbi đã so sánh động tác của Thần Khí Thiên Chúa với động tác chim bồ câu bay lượn trên chuồng của chúng nhưng không chạm xuống, đúng bằng cách như thế Thần Khí Thiên Chúa bay lượn trên mặt nước thời nguyên thủy (St 1,2). Mũi nhọn của sự so sánh là nhấn mạnh tính cách đồng thời đến: Tính chất khác biệt của Thần Khí, vẫn phân biệt với thế giới thụ tạo, mà Đức Giêsu là một phân tử có tính cách con người, do thân xác của Người…. Sự dịu dàng và sự gần gũi của hành vi Thiên Chúa: phân biệt với Đức Giêsu, Thần Khí vẫn ở đó, rất gần gũi như thể người bay lượn trên chuồng của Người, từ nơi đó vùng lên mầm của sự sống. Thần Khí là Chúa và Người ban cho sự sống.

Và có tiếng từ Trời phán ra: Đây là Con yêu dấu Ta, Ta hài lòng về Người.

Tất cả Phương Đông tin kính Đức Giêsu chịu phép rửa, cũng như Ba Ngôi Thiên Chúa Hiển Linh. Và Thánh Cyrillee thành Giêrusalem chú giải: “muốn có một Đức Kitô (Đấng chịu Xức Dầu), phải có một Đấng nào đó Xức Dầu cho Người, tức Chúa Cha, và một Đấng nào đó là sự Xức Dầu, tức Thánh Linh. Không có Thiên Chúa Ba Ngôi thì từ Đức Kitô đã không có ý nghĩa gì!”.

Chính vì thế mà tượng Thiên Chúa hiển linh biểu thị Đức Giêsu đứng dưới sông Giođan… ở trên cao một bàn tay biểu trưng Đấng đến Xức Dầu, Chúa Cha vô hình, mà tiếng của Người làm chứng cho Đức Giêsu. Đức Giêsu là một trong những ngôi vị của Thiên Chúa Ba Ngôi Tình Yêu rất thánh: Hôm nay là sự mạc khải đầu tiên của huyền nhiệm này.

(*)Tựa đề do BTT.GPBR đặt

CHÚA NHẬT CHÚA CHỊU PHÉP RỬA

PHÉP RỬA CỦA CHÚA GIÊSU- Chú giải của Giáo Hoàng Học Viện Đà Lạt

CÂU HỎI GỢI Ý

1. Matthêu mô tả gì trong phép rửa của Chúa Giêsu: cảm xúc tôn giáo? thị kiến? kinh nghiệm về một trật tự khác? Việc Thần khí xuống “như một chim câu (c.16) và lời nói của “tiếng từ trời có ý nghĩa gì trong hậu cảnh Cựu Ước và đối với hôm nay?
2. Việc Thần khí tấn phong Chúa Giêsu làm Messia và tiếng nói từ trời soi sáng thế nào lời gian Tẩy giả công bố về việc hối cải và Nước Trời gần bên (3,2), lời mà Chúa Giêsu lấy lại sau đó (4,17)? Làm sao cho thiên hạ nghe lời công bố ấy hôm nay? Và từ đoạn văn này, ta rút ra được điều gì giúp hiểu về phép rửa trong Giáo Hội?
3. Chúa Giêsu phủ nhận quan niệm của vị Tẩy Giả về Nước Trời và về cuộc giáng lâm của Đấng Messia trên điểm nào?
4. Làm sao giải thích thái độ Chúa Giêsu đến xin chịu phép rửa?

*******

1. Việc rao giảng của Gioan Tẩy Giả dẫn ta đến phép rửa của Chúa Kitô, trung tâm đích thực của các trình thuật chương 3- 4. Về phép rửa này, Tin Mừng Nhất Lãm cống hiến cho ta 3 bản văn song song rất giống nhau. Thế nhưng đoạn văn của Matthêu lại thêm vào trình thuật một mẩu đối thoại ngắn giữa Gioan và Chúa Giêsu, một mẩu đối thoại rất có ý nghĩa xét trong nhãn giới của ông. Rồi đây chúng ta sẽ thấy nó ý nghĩa chỗ nào.
2. Khi chấp nhận liên đới với kẻ tội lỗi, Chúa Giêsu tỏ ra muốn phản đối quan niệm của vị Tẩy Giả về Nước Trời và về cuộc giáng lâm của Đấng Messia: thay vì xuất hiện như Thẩm phán cánh chung đến quét sạch sân lúa trong cơn Hỏa nộ, Chúa Giêsu lại tự hủy trong dòng nước Giođan. Trình thuật Matthêu như thế kín đáo ám chỉ cuộc Tử nạn, qua việc đồng hóa Chúa Giêsu với người Tôi tớ Giavê (Is 42,1; x. Mt 3,17), Đấng đã gánh lấy mọi yếu hèn của ta (Is 53,4; x. Mt 8,17). Chính trình thuật Tử nạn của Chúa Giêsu (27,45-56) cũng chứa đựng nhiều yếu tố của cảnh này, như chúng ta sẽ thấy về sau khi nghiên cứu cuộc Khổ nạn.
3. Thuộc văn thể nào cái trình thuật về thị kiến khai mạc của chúng ta đây, một trình thuật xem ra không mô tả một quang cảnh thấy được bên ngoài, cũng chẳng tỏ cho biết một kinh nghiệm tâm lý hay một mặc khải bên trong của Chúa Giêsu? Trước hết, trình thuật có chủ ý thần học; nó biểu lộ mối ưu tư của các cộng đoàn Kitô hữu đầu tiên muốn diễn tả niềm tin của họ vào Chúa Giêsu như vào kẻ đến thỏa mãn lòng mong đợi Đấng Thiên Sai, và muốn biện minh cho thái độ khó hiểu của Chúa Giêsu khi đến xin Gioan làm phép rửa. Trình thuật có những nét tương tự với các cuộc “thần hiện ” (tỏ mình của Cứu Chúa) hay với những cảnh “kêu gọi ngôn sứ”, thường thấy trong Cựu Ước. Nhưng đúng hơn, nó thuộc về một văn thể khác mang tính chất khải huyền, mà ta có thể gọi là văn thể “thị kiến giải thích” (vision interprétative), thường được dùng trong các Targumim. Thật vậy, các Targumim liên hệ đến lịch sử tổ phụ Abraham, Isaac và Giacóp, đều soi sáng lạ lùng trình thuật Chúa Giêsu chịu phép rửa của chúng ta.
4. Trình thuật này có lẽ có có liên hệ với kinh nghiệm phép rửa Kitô giáo mà Matthêu sẽ đề cập vào cuối Tin Mừng của ông (28,19). Người chịu thanh tẩy “đi lên” khỏi nước sự chết, đón nhận Thần Khí và tỏ mình ra như “Con chí ái” của Chúa Cha, trước khi được dẫn cùng với Chúa Giêsu vào hoang địa thế gian, hầu chịu thử thách cùng chu toàn phận vụ trong đó.

CHÚ GIẢI CHI TIẾT

“Bấy giờ” (c. 13), một tiếng thường gặp trong Matthêu, ở đây tương đương với một công thức chuyển mạch thuần túy. “Xuất hiện” cũng là động từ Matthêu đã dùng để đưa Gioan Tẩy Giả nhập cuộc (3,1): ông tái nhấn mạnh mối tương quan mật thiết giữa Gioan và Chúa Giêsu vậy. “Bỏ Galilê”: Matthêu không đề cập đến Nadarét mà ông đã nói tới ở 2,23. “Để chịu thanh tẩy”: mục đích rõ ràng của Chúa Giêsu. Matthêu minh bạch đặt vấn đề Chúa Giêsu chịu rửa, trước khi trả lời trong các câu kế tiếp.

Cuộc đối thoại giữa Gioan và Chúa Giêsu (cc. 14-15), mà chỉ Matthêu có, phản ảnh một khuynh hướng hộ giáo. Việc Gioan làm phép rửa cho Chúa Giêsu đã sớm gây nhiều khó khăn cho Kitô hữu (so sánh Lc 3,21tt; Ga 1,29-34; Tin Mừng người Hy bá). Các khó khăn đó như thế này:

(1) Các vai trò xem ra đảo ngược, trái ngược với điều chính Gioan loan báo khi ông tự tuyên bố mình không đáng mở dây giày cho Đấng Messia tương lai;

(2) Phép rửa của Gioan, có việc thú tội kèm theo (3,6) được các tội nhân đón nhận, vậy Chúa Giêsu, khi cúi mình chịu, phải chăng cũng ý thức mình là tội nhân. Cuộc đối thoại giữa Gioan và Chúa Giêsu đem lại câu trả lời cho khó khăn thứ nhất, trong lúc cuộc thần hiện tiếp theo phép rửa làm giảm khó khăn thứ hai.

Gioan (c.14) nhận thấy bổn phận chuẩn bị cho Chúa Kitô đến giờ đây chấm dứt; lúc này tới phiên ông chịu rửa “trong Thánh Thần và lửa” (c. 11) và Chúa Giêsu phải là người ban phép. Nhưng Chúa Giêsu trả lời (c.15) rằng cần phải tuân theo thánh ý Thiên Chúa. Tiếng prepon (do động từ prepoin “thích hợp”, và gán tương đương với dei: phải) diễn tả sự bắt buộc do thánh ý Thiên Chúa. Đoạn văn gần giống bản văn chúng ta là Dt 2, 10 (so sánh với Lc 7,30). ở đây có hai tiếng quan trọng, đặc biệt của thần học Matthêu: plêroun (làm trọn; thực hiện; hoàn thành; kết thúc) và dikaiosunê (sự công chính). Thông thường, plêloun có nghĩa là “làm trọn”, theo nghĩa chấp hành tốt lề luật chẳng hạn. Nhưng trong Matthêu, nghĩa của nó phong phú hơn nhiều. Nếu dự đoán được những kết luận của cuộc phân tích Mt 5,17, ta sẽ hiểu rằng việc “làm trọn” ở đây (có hai nghĩa “bảo tồn và kết thúc”, “duy trì và kiện toàn”. Sở dĩ Chúa Kitô, khi chịu phép rửa bởi Gioan, “đã làm trọn” sự công chính, đó là vì Người vừa cúi chịu vừa siêu hóa và bày tỏ ý nghĩa tròn đầy của phép rửa ấy; cử chỉ của Người mặc khải điều đã được chứa đựng cách bất toàn trong việc người Israel cúi mình chịu phép rửa của Gioan vậy.

Tiếng thứ hai, “hệt nghĩa công chính” (Matthêu rất ưa dùng, nhất là trong Diễn từ trên núi). Trong văn mạch chung của tư tưởng tôn giáo và tư tưởng xã hội Hy bá (cả hai chỉ là một), tiếng này chỉ sự hoàn thành thánh ý Thiên Chúa; sự tuân thủ Lề luật Giao Ước dưới mọi đòi hỏi yêu sách. Việc Matthêu dùng ý niệm “công chính” nằm trong truyền thống thần học của Israel: con người trở nên công chính khi, nhờ ý thức sâu sắc về sự siêu việt và thánh thiện của Thiên Chúa, họ cố gắng sống phù hợp với tôn ý Ngài. Nhưng tại sao Thiên Chúa đã quyết định là Đấng Messia của Ngài phải nhận phép rửa của Gioan và tỏ mình như kẻ có tội? Bản văn không đưa ra một lý do sáng sủa nào để giải thích ý định thần linh lạ lùng này, trừ ra lời ám chỉ mập mờ về việc “hoàn thành mọi nghĩa công chính”. Nhưng toàn thể Tân Ước có gợi lên hai lý do của đòi hỏi ấy.

Lý do thứ nhất, được nhiều nhà chú giải nhấn mạnh dựa vào Mt 20,28 và 26,28, có thể phát biểu như thế này: Chúa Giêsu phải xóa hết tội lỗi của “nhiều người”. Cv 8,32-35, trích Is 53,7-8, cho thấy Chúa Giêsu như là Tôi tớ Giavê chịu đau khổ vì tội dân mình, mặc dầu chính Người không vương mắc tội Phaolô còn minh định giáo thuyết ấy hơn: qua việc nhập thể, Chúa Giêsu đã mang lấy “một xác thịt giống xác thịt tội lỗi (Rm 8,3), Người đã trở nên chi thể và thủ lĩnh của một nhân loại tội lỗi. Thành ra mặc dầu chẳng phạm tội, Chúa Giêsu cũng phải cúi chịu phép rửa thống hối vì đã muốn liên đới với mọi tội nhân (2 Cr 5, 21; Dt 2, 14- 17).

Nhưng ta có thể thấy một lý do thứ hai trong phép rửa của Chúa Giêsu, hay đúng hơn là lý do đầu, song nhìn dưới một hình thức hơi khác. Lý do ấy không nhấn mạnh đến sự đồng hóa Chúa Giêsu với tội nhân cho bằng đến việc Người đồng hóa với các tội-nhân-hối-cải. Thật vậy, đối với người Do Thái, lãnh nhận phép rửa của Gioan là một yêu sách công chính, theo nghĩa là họ phải dùng nghi thức đó mà biểu lộ sự thống hối của mình, biểu lộ lòng ước muốn trở về với Giavê và sống trung thành hơn nữa với những đòi hỏi của Giao Ước. Xét về cơ bản thì sự công chính Kitô giáo, như Matthêu hiểu, đồng nhất ý nghĩa với sự công chính của Giao Ước cũ (nhưng cũng siêu hóa nó): đó là trung thành với các yêu sách của Giao Ước mới, là thần phục Luật mới của Chúa Kitô chương 5-7). Như thế, khi “làm trọn hết nghĩa công chính” là Chúa Kitô lấy thái độ trung thành với Giao Ước của những người Israel “công chính” làm của mình, đồng thời đưa lòng trung thành đó lên tới tuyệt đỉnh hoàn thiện. Đấy chính là ý nghĩa đặc biệt của phép rửa Chúa Kitô, một phép rửa trong đó Người trở nên liên đối với dân Người đang quay đầu trở lại. Qua phép rửa, Chúa Kitô kéo hết thảy những kẻ tin đi với mình và trong mình về tùng phục lại Chúa Cha; lòng tùng phục thảo hiếu này Người sẽ bày tỏ cách đặc biệt sáng ngời trong cuộc Tử nạn. Thành ra phép rửa của Chúa Giêsu đã là dấu chấp nhận trước cuộc Tử nạn (26,39), sự hoàn thành mọi lẽ công chính. Lời đầu tiên của Chúa Giêsu trong Tin Mừng Matthêu tóm tắt cả cuộc đời Người vậy.

Các câu 16-17 trình bày sự kiện một cách gọn gàng, đơn giản. Điểm được chú trọng là biến cố thần hiện, trung tâm của tất cả phần này. Matthêu đã nhấn mạnh rằng việc thụ thai Chúa Giêsu là công trình của Thánh Thần (1,18-20), nay ông lại cho thấy sứ mệnh Người không có nguồn gốc nào khác hơn. Chính lúc Chúa Giêsu tỏ ra vâng lời và tự hạ, thì Người được xác nhận như là ngôn sứ và Messia, nghĩa là như Thẩm phán cánh chung (mặc dầu việc tỏ mình như Thẩm phán được hồi lại vào ngày Quang lâm). Thật thế, chính sự hạ mình như là Con được Cha sai đã làm cho người trở thành Thẩm phán cánh chung, vì chính trong sự xóa mình, sự tự hủy ấy (kénose, theo cách nói của Phaolô) mà trời đến gần đất.

“Trời mở ra”: Matthêu dùng cũng một động từ như Isaia đã dùng trong một đoạn thời danh: “Ước gì Ngài xé trời Ngài xuống” (Is 63,19. Bản 70): Niềm hy vọng thiên sai diễn tả qua miệng ngôn sứ bây giờ được thực hiện vậy.

“Người thấy Thần khí Thiên Chúa”. Việc Chúa Cha chấp nhận sự tùng phục của Chúa Con được biểu lộ rõ ràng qua việc Thần khí đáp xuống và nhất là qua “tiếng nói từ trời”. Như thế phép rửa có vẻ là cuộc tấn phong Chúa Giêsu làm vua và Messia, vì Thần khí Người lãnh nhận là Thần khí đã ngập tràn các ngôn sứ và vua chúa để ban cho họ khả năng thi hành nhiệm vụ; nhưng hơn hẳn các nhân vật quá khứ, Người lãnh nhận Thần khí một cách dư đầy. Chính Isaia đã từng tiên báo như thế về Đấng Messia: “Sẽ đậu trên Người Thần khí Giavê, Thần khí khôn ngoan và trí tuệ, Thần khí mưu lược và anh dũng, Thần khí hiểu biết và kính sợ Giavê”(Is 11,2). Ngôn sứ Gioel cũng đã tiên báo: thời Đấng Messia tới sẽ được đánh dấu bằng việc tuôn tràn Thần khí cho mọi người (3, 1-2), việc tuôn tràn này bắt đầu từ sông Giođan nhưng sẽ đạt đến mức độ viên mãn trong ngày Hiện xuống.

“Người thấy Thần khí Thiên Chúa đáp xuống như chim câu”: Trong Do thái giáo, chim câu không hề được coi là hình ảnh của Thần khí, thế nhưng một vài bản văn các giáo sĩ có so sánh chuyển động của Thần khí Thiên Chúa với cử chỉ của một con bồ câu “bay chập chững trên bầy con mà không đụng tới chúng”; Thần khí cũng “bay là đà” trên nước nguyên thủy như vậy (St 12). Trọng tâm so sánh nằm ở chỗ nhấn mạnh tới thần tính của Thần khí (Thần khí chẳng phải là một mãnh lực mưu xuất từ thiên nhiên hay con người, song là một hữu thể siêu việt), lẫn tính cách dịu dàng, gần gũi của hoạt động Ngài. Bản văn Matthêu, như Maccô, không gợi lên hình dáng (Lc) cho bằng cách thức mà Thần khí đột hiện và tác động trên Chúa Giêsu. Trạng từ ngữ “hơi như (hôsei) chim câu” bổ nghĩa cho động từ “xuống” chứ không cho danh từ “Thần khí”.

“Người này là Con Ta”: Tiếng phán ra là tiếng Chúa Cha; tiếng ấy lấy lại lời khẳng quyết của Tv 2,7: “Con là con Ta, hôm nay Ta đã sinh con”; nó cũng lấy lại lời Giavê ngỏ cùng người Tôi tớ đau khổ sẽ thể hiện ơn cứu độ cho thân thuộc mình: “Này đây Tôi tớ của Ta mà Ta nâng đỡ Tuyển nhân của Ta mà Ta sủng mộ. Ta đã ban Thần khí Ta trên Người…” (Is 42, 1). Cũng có thể đối chiếu lời công bố của Thiên Chúa với nhiều bản văn Cựu ước trong đó Giavê gọi Israel là “con” Ngài (Xh 4, 22; Hs 11,1 v.v…) và một lần nữa kết luận rằng Matthêu muốn cho thấy Chúa Giêsu là Israel mới. Trình thuật Cám dỗ (4, 1-11) sẽ củng cố hơn nữa việc song đối này.

Công thức “Người này là Con chí ái Ta, kẻ Ta sủng mộ” được lấy lại từng chữ trong trình thuật Biến hình (17,5). Chắc hẳn Matthêu muốn thiết lập một sự tương đồng có tính cách thần học giữa hai biến cố. Thật vậy, cũng như cuộc biến hình là thể hiện trước việc tôn vinh Chúa Kitô khi Người sống lại tôn vinh là kết quả của tự hạ trong Khổ nạn), thì sự phê chuẩn của Chúa Cha và việc đổ đầy Thần khí cũng loan báo, theo cách thức riêng, việc tôn vinh Chúa Kitô (tôn vinh sẽ là kết quả không những của cuộc Tử nạn mà còn của cả đời sống tự hạ, bắt đầu từ việc hạ mình ngày chịu phép rửa). Hết thảy những điều này xác nhận rằng cảnh phép rửa thật là một cuộc thần hiện, y như cuộc biến hình, hơn là một thị kiến của riêng Chúa Giêsu. Cuộc thần hiện này nhắm tới các độc giả Tin Mừng đã trở thành môn đồ Chúa Giêsu (vì Matthêu không đề cập tới đám đông nào hết), y như cuộc Biến hình chỉ dành riêng cho 3 môn đồ Phêrô, Giacôbê và Gioan thôi vậy.

KẾT LUẬN

Cơ cấu văn chương và thần học của tất cả phần này (ch.3-4) chỉ cho thấy nên tìm giáo huấn chủ yếu của các chương ở ngay trung tâm của chúng là 3,16-17. Thần khí Thiên Chúa xuống trên Chúa Giêsu và thánh hiến Người, không những như Ngôn sứ-tôi tớ, mà còn như kẻ hiện thân cho Nước Trời, vì Người là Đấng Messia thiên hạ đợi trông. Trong Chúa Giêsu, trời xem ra nối liền với đất, vì trong Người “Nước Trời đã gần bên” (3,2). Từ nay mọi cái đều hội tụ về Chúa Giêsu, và mỗi người đều được kêu mời nghe tiếng phán từ trời, tiếng ban ý nghĩa cho những gì xảy ra; từ nay Chúa giàu có bổn phận làm cho cuộc sống, ngôn ngữ, cử chỉ Người trở nên tiếng nói Chúa Cha ngỏ với nhân loại.

Ý HƯỚNG BÀI GIẢNG

1. Phép rửa của Chúa Giêsu cho ta thấy Người muốn sống đời mình theo viễn tượng nào, muốn được sinh động bởi não trạng nào, muốn hành động theo phương cách nào. Người đứng về phía các tội nhân mà Người đến tha thứ và cứu vớt. Người mong biến đổi nhân loại, nhưng là từ bên trong, bằng cách chia sẻ thân phận nghèo hèn và khốn khổ của họ, hơn là từ bên ngoài, bằng xét xử phán đoán. Người từ chối thống trị, chinh phục với vũ lực, bắt buộc người ta phải thừa nhận Người. Từ đầu sứ vụ Người cho thấy chỉ muốn cứu nhân loại bằng cách tự hủy mình cho đến chết trên Thập giá. Kitô hữu nào dự định thực hiện cuộc giải phóng con người cũng phải chấp nhận các phương pháp như trên.
2. Lúc Chúa Giêsu chìm dưới dòng nước sông Giođan, nghĩa là trong vũ trụ của các tội nhân, dưới tận đáy khiêm nhượng, thì Chúa Cha đến gặp Người và đặt Người làm “Kitô và Chúa” (Cv 2, 33): ai hạ mình xuống sẽ được nâng lên.
3. Chúa Giêsu muốn liên đới với con người trong nỗi khốn cùng và sự yếu hèn của họ. Người muốn đợi chúng ta chính nơi đó. Vì thế đừng luống công làm ra vẻ quan trọng, tự đắc, cho mình xứng đáng với tình yêu của Người. Chính trong đáy vực sâu tội lỗi mà Người gặp gỡ và phục hồi ta.
4. Ai chịu thanh tẩy là đi vào đời sống nghĩa tử với Chúa Giêsu: người ấy được làm con cái Thiên Chúa theo cách riêng của mình và cũng nhận được Thần khí Chúa Cha và Chúa Con.

CHÚA NHẬT CHÚA CHỊU PHÉP RỬA

CUỘC THẦN HIỂN (*)-  Lm. Inhaxiô Hồ Thông

Theo chu trình năm Phụng Vụ, Chúa Nhật I Thường Niên tưởng niệm sự kiện Đức Giê-su chịu phép rửa. Phép rửa nầy được liên kết với cuộc tấn phong diễn ra trong một cuộc Thần Hiển. Đó là lý do tại sao các Giáo Hội Đông Phương cử hành việc Chúa Giê-su chịu phép rửa như một trong ba cuộc Thần Hiển: lễ Hiễn Linh, lễ Đức Giê-su chịu phép rửa và lễ Chúa Giê-su Biến Hình.

Is 42: 1-4, 6-7

Trước hết, bài đọc thứ nhất, được trích từ sấm ngôn I-sai-a, loan báo cuộc tấn phong  “người Chúa tuyển chọn” mà “Ngài hết lòng quí mến” và cho Thần Khí của Ngài ngự trên người ấy. Đây là một nhân vật mầu nhiệm mà vị ngôn sứ gọi là “Người Tôi Trung của Đức Chúa”.

Cv 10: 34-38

Tiếp đó, bài đọc thứ hai, được trích từ sách Công Vụ Tông Đồ, thuật lại bài giảng của thánh Phê-rô ngỏ lời với ông Cô-nê-li-ô, viên bách quản Rô-ma, và toàn thể gia quyến của ông, họ là những lương dân đầu tiên gia nhập vào cộng đoàn Ki-tô hữu qua phép Rửa. Nhờ mầu nhiệm Tử Nạn và Phục Sinh của Đức Giê-su Ki-tô, mọi người, bất kỳ ai, thuộc dân tộc nào, đều được mời gọi gia nhập vào dân Thiên Chúa.

Mt 3: 13-17

Sau cùng, thánh Mát-thêu tường thuật biến cố Chúa Giê-su chịu phép rửa, để giới thiệu Ngài là “Người Tôi Trung” mà sấm ngôn I-sai-a đã loan báo.

BÀI ĐỌC I (Is 42: 1-4, 6-7)

Bản văn nầy gợi lên một nhân vật mà Thiên Chúa gọi là “Người Tôi Trung của Ngài”, Ngài hết lòng quí mến và đổ tràn đầy Thần Trí của Ngài trên người ấy. Nơi nhân vật này, Thiên Chúa trao gởi một sứ mạng là thực thi công lý, bày tỏ tấm lòng nhân ái và đức khiêm nhu, nhờ đó nhân vật ấy trở thành ánh sáng chiếu soi muôn dân.

Đây là bài ca đầu tiên trong bốn bài ca về “Người Tôi Trung chịu đau khổ” trong tác phẩm của ngôn sứ I-sai-a thời lưu đày (550-540 BC), được gọi I-sai-a đệ nhị (Is 40-55).

Bài ca nầy gồm có hai phần: phần thứ nhất, Thiên Chúa giới thiệu “Người Tôi Trung” của Ngài; phần thứ hai, Thiên Chúa ngỏ lời trực tiếp với nhân vật này.

*1.Người Tôi Trung của Đức Chúa là ai?

Danh xưng “Người Tôi Trung” xuất hiện nhiều lần trong Kinh Thánh. Đây là danh hiệu cao quí mà Đức Chúa tặng ban cho những ai Ngài trao phó nhiệm vụ hướng dẫn dân Ngài, hay trao gởi một sứ mạng: Áp-ra-ham, I-sa-ác, Gia-cóp, Mô-sê, Đa-vít, vân vân. Danh hiệu nầy cũng chỉ toàn dân Ít-ra-en.

Nhân vật nầy là ai? Thật ra, nhân vật bí ẩn nầy trong suốt nhiều thời đại đã được giải thích theo nhiều cách khác nhau: một nhân vật lịch sử là vua Ba tư tên là Ky-rô; hoặc dân Ít-ra-en, dân Chúa chọn; hay Đấng Mê-si-a. Đây là nét đặc trưng của các sấm ngôn vừa phát xuất từ những hoàn cảnh lịch sử chính xác vừa vượt qua những viễn cảnh đương thời.

*2.Vua Ky-rô, vị thẩm phán chí công và nhân hậu.

 “Người Tôi Trung” nầy vừa là một vị thẩm phán vừa là nhà giải phóng: “Đây là người tôi trung Ta nâng đỡ; đây là người Ta tuyển chọn, Ta hết lòng quý mến. Ta cho Thần Khí Ta ngự trên Người; Người sẽ làm sáng tỏ công lý trước muôn dân”. Người Tôi Trung này được Thiên Chúa ban nhiều đặc ân, nhờ đó ông có thể phân xử muôn dân, sửa sai những lỗi lầm, vực dậy những kẻ bị áp bức, phóng thích những tù nhân, phục hưng Giao Ước giữa Thiên Chúa và dân Ngài và làm sáng tỏ công lý trước mặt muôn dân.

Hoàn cảnh lịch sử chính xác là cảnh tù đày ở Ba-by-lon. Vị ngôn sứ ngỏ lời với những người lưu đày này, họ phải chịu một cuộc thử thách dài lâu và mòn mõi đợi chờ cuộc giải phóng. Ông hứa với họ một nhà giải phóng. Tất cả mạch văn hướng về vị vua Ba tư tên là Ky-rô, mà quyền lực của vua mỗi ngày mỗi lớn mạnh trên thế cuộc vùng Trung Đông.

Chương 41 trước đó ám chỉ rõ nét những chiến công lẫy lừng của vua Ky-rô:

“Từ Phương Đông, ai đã cho xuất hiện người hùng

đi mở đường cho nền công chính?

Đao kiếm của ông làm chúng hóa ra như tro bụi,

cung nỏ của ông khiến chúng tán loạn tựa cọng rơm.

Ông đuổi bắt thù địch, ông tiến bước an toàn

….

Điều đó, ai đã thực hiện, ai đã làm nên?

…

Chính là Ta. Ta là Đức Chúa, Ta là khởi nguyên,

và giữa những người của thời sau hết, Ta vẫn là Ta” (Is 41: 2-4).

Chương 45 còn nêu bật rõ ràng hơn:

“Đức Chúa phán với kẻ Người xức dầu, với vua Ky-rô

– Ta đã cầm lấy tay phải nó,

để bắt các dân tộc suy phục nó,

Ta tước khí giới của các vua,

mở toang các cửa thành trước mặt nó,

khiến các cổng không còn đóng kín nữa

….

Vì lợi ích của tôi tớ Ta là Gia-cóp,

và của người Ta đã chọn là Ít-ra-en

….

Dù ngươi không biết Ta, Ta đã trang bị cho ngươi đầy đủ,

để từ Đông sang Tây, thiên hạ biết rằng

chẳng có thần nào khác, ngoại trừ Ta.

Ta là Đức Chúa, không còn chúa nào khác” (Is 45: 1-6).

Các biến cố sắp đến sẽ khẳng định dự đoán thời cuộc của vị ngôn sứ. Không bao lâu sau, vua Ba tư chiếm kinh thành Ba-by-lon mà không phải gặp bất cứ một kháng cự nào, và cũng không gây bất kỳ thiệt hại nào cho kinh thành. Vua thi hành chính sách “thu phục dân tâm”. Vua Ky-rô và những người kế vị vua không bao giờ sử dụng bạo lực. Xót thương đối với những người Ít-ra-en bị lưu đày như “cây sậy bị dập nát” và “tim đèn leo lét”, vua Ba tư tạo điều kiện thuận tiện cho họ trở về cố hương là Giê-ru-sa-lem.

*3.Dân Chúa chọn.

Sau nầy, khi quá khứ mờ nhạt trong tâm trí, bản văn được đọc lại theo cách khác. Vị ngôn sứ chủ ý tặng ban danh hiệu “Người Tôi Trung” cho toàn dân Ít-ra-en với tư cách là dân Chúa chọn để là chứng nhân của Ngài. Dung mạo Người Tôi Trung được xem như cá nhân hóa dân Chúa chọn mà Đức Chúa nâng đỡ, sủng ái và ban Thần Trí của Ngài. Dân nhỏ bé nầy, Ngài đã “nắn nên” họ bằng chính bàn tay của mình. Ở giữa muôn dân, họ phải chu toàn sứ mạng của mình là trở nên ánh sáng muôn dân qua việc khẳng định niềm tin của mình vào Đức Chúa, Thiên Chúa chân thật.

*4.Đấng Mê-si-a.

Danh hiệu “Người Tôi Trung” nầy được nhận dạng chỉ ở nơi vua Ky-rô không tát cạn sự giàu có của bản văn, hay được cá nhân hóa ở nơi dân Chúa chọn cũng không hoàn toàn thỏa mãn. Quan trọng là đặt sứ điệp nầy vào trong những giờ phút nghiêm trọng vào lúc lời sấm được công bố.

Vào giữa thế kỷ thứ tư trước Công Nguyên, kinh thành Giê-ru-sa-lem bị đánh chiếm và trở thành hoang phế; Đền Thờ bị phá hủy; một phần lớn dân cư bị lưu đày; vương quyền của nhà Đa-vít đã bị vùi dập trong phong ba bảo táp; niềm hy vọng vào Đấng Mê-si-a (Đấng được Thiên Chúa xức dầu) được đặt vào vương quyền nhà Đa-vít đã bị sụp đổ. Đây là thời điểm thuận tiện để nâng mặc khải lên đến một giai đoạn mới. Thiên Chúa sẽ can thiệp một cách bất ngờ: Ngài sẽ sai phái “Người Tôi Trung” đầy tràn Thần Khí của Ngài. Nhân vật nầy sẽ thực hiện sứ mạng công lý với tấm lòng khiêm nhu nhân hậu, dù bên ngoài có vẻ thất bại, chịu nhiều đau khổ (bài ca thứ tư). Qua trực giác của vị ngôn sứ, khoa sư phạm của Thiên Chúa bước một bước tiến nhảy vọt. Những sấm ngôn xưa liên quan đến một hậu duệ của nhà Đa-vít không bị bãi bỏ một chút nào, nhưng những viễn cảnh mới mà sấm ngôn nầy hé mở, thì không còn một quyền lực trần thế nhưng một vương quốc tâm linh:

“Nó không yếu hèn, không chịu nhục,

cho đến khi thiết lập công lý trên địa cầu.

Dân các hải đảo xa xăm đều mong được nó chỉ bảo” (Is 42: 4).

Trong sách Tin Mừng của mình ở 12: 18-21, thánh Mát-thêu trích dẫn một đoạn văn dài sấm ngôn I-sai-a nầy để chứng minh rằng lời sấm được ứng nghiệm ở nơi con người của Đức Giê-su, sứ mạng của Ngài tuy được thực hiện một cách kín đáo nhưng “sẽ đưa công lý đến toàn thắng, và muôn dân đặt niềm hy vọng nơi danh Ngài”.

Khi chịu phép rửa của thánh Gioan, Đức Giê-su thấy các tầng trời mở ra, Thần Khí ngự xuống trên mình và có tiếng từ trời phán: “Đây là Con yêu dấu của Ta, Ta hài lòng về Người”. Việc mô tả nầy mặc nhiên quy chiếu đến sấm ngôn I-sai-a. Đức Giê-su bắt đầu sứ mạng của “Người Tôi Trung”. Ngài sẽ chu toàn sứ mạng nầy khi thể hiện dung mạo “Người Tôi Trung chịu đau khổ” trong cuộc Khổ Nạn của mình.

BÀI ĐỌC II (Cv 10: 34-38)

Đoạn trích sách Công Vụ Tông Đồ nầy tường thuật một biến cố đánh dấu một khúc quanh quyết định trong lịch sử của Giáo Hội tiên khởi: lần đầu tiên, một lương dân và toàn thể gia quyến của ông được chấp nhận gia nhập vào cộng đoàn Ki-tô hữu nhờ phép Rửa.

*1.Hoàn cảnh Giáo Hội vào lúc đó

Cho đến lúc đó, các Tông Đồ ngỏ lời với dân Do thái nhằm chứng minh cho họ nhận biết rằng Đức Giê-su là Đấng Cứu Độ, ở nơi Ngài mọi lời Kinh Thánh được ứng nghiệm. Ki-tô giáo tiên khởi được định vị ở nơi sự nối dài của Do thái giáo. Chiều kích phổ quát đã được mặc khải qua các thị kiến ngôn sứ: rồi sẽ đến một ngày, muôn dân sẽ lên Đền Thờ Giê-ru-sa-lem mừng kính Đức Chúa đích thật. Nhưng các Tông Đồ đã không nghĩ đến một tiến trình đảo ngược: chính họ phải đi đến với muôn dân loan báo Tin Mừng cho họ.

Ấy vậy, vị lãnh tụ Giáo Hội, thánh Phê-rô, phải nói là bị Chúa Thánh Thần ép buộc đến nhà một người ngoại giáo. Một viên Bách Quản Rô-ma, đồn trú ở thành Xê-da-rê, sai người đến mời thánh nhân đến nhà mình. Lúc đó, thánh Phê-rô đang ở Gia-phô, cách thành Xe-da-rê khoảng năm mươi cây số. Thánh nhân đang thực hiện cuộc kinh lý. Sau cuộc bách hại dữ dội đã giáng xuống cộng đoàn Giê-ru-sa-lem non trẻ vào mùa hè năm 36 hay mùa xuân năm 37 (thánh Tê-pha-nô, vị tử đạo đầu tiên vào thời gian nầy), một thời gian yên bình xảy đến. Thánh Phê-rô lợi dụng thời kỳ yên bình nầy để thăm viếng các cộng đoàn Ki-tô hữu non trẻ này.

*2.Một khúc quanh của Giáo Hội

Thánh Phê-rô đến nhà viên Bách Quản. Đây là lần đầu tiên thánh nhân bước qua ngưỡng cửa của một người chưa cắt bì, bất chấp những cấm kỵ lâu đời. Lệnh cấm không được tiếp xúc với những người chưa cắt bì không được diễn tả trong Lề Luật, nhưng từ tập quán và lời giải thích của các kinh sư, nhằm tránh tất cả mọi hình thức lây nhiễm ngoại giáo. Đây là lần đầu tiên thánh nhân đem sứ điệp Tin Mừng đến một người ngoại giáo và toàn thể gia quyến của ông. Đối với thánh nhân, đây thật sự là một kinh nghiệm cảm động và đáng nhớ. Thánh nhân đã hiểu được ý định của Thiên Chúa là muốn cứu độ hết mọi người. Ngay tức khắc, thánh nhân mặc lấy cho hành động của mình một ý nghĩa thần học. Đây là phần mở đầu bài thuyết giáo của thánh nhân mà Phụng Vụ Lời Chúa đề nghị cho chúng ta suy niệm vào ngày lễ Chúa Giê-su chịu phép rửa của Gioan Tẩy giả hôm nay.

*3.Chiều kích phổ quát của ơn cứu độ.

“Quả thật, tôi biết rõ Thiên Chúa không thiên vị người nào. Nhưng hể ai kính sợ Thiên Chúa và ăn ngay ở lành, thì bất cứ họ thuộc dân tộc nào, cũng đều được Chúa tiếp nhận”. Lời khẳng định về sự bình đẳng giữa dân ngoại và dân Do thái này hình thành nên một thay đổi lớn lao. Quả thật, trước đây, thánh Phê-rô, vốn là một người Do thái, quen nghĩ đến những đặc quyền đặc lợi dành riêng cho dân Chúa chọn. Vị lãnh tụ Giáo Hội, được Thánh Thần thúc đẩy, chấp nhận và công bố sự thay đổi khôn sánh nầy.

Ông Cô-nê-li-ô, viên Bách Quản Rô-ma, là một “cảm tình viên của Do thái giáo”, cũng được gọi “người kính sợ Chúa”. Đây là một người “ăn ngay ở lành” như bản văn xác nhận.

Chắc chắn Thiên Chúa đã gửi “lời loan báo Tin Mừng trước tiên cho dân Ít-ra-en”. Thánh nhân muốn giải thích cho gia chủ và đồng thời muốn thanh minh quyền ưu tiên nầy: dân Ít-ra-en đã lãnh nhận một sứ mạng, sứ mạng chuẩn bị bình an, bình an giữa muôn dân, bình an giữa dân Do thái và lương dân. Bình an nầy trở nên có thể nhờ trung gian của Đức Giê-su Ki-tô, “Ngài là Chúa Tể muôn dân”.

*4.Quyền năng của Phép Rửa Ki-tô giáo.

Tiếp đó, thánh Phê-rô tóm tắt các chặng đường đời Chúa Giê-su, khởi đi từ việc Ngài được Thánh Thần xức dầu tấn phong khi lãnh nhận phép rửa trên dòng sông Gio-đan. Thánh Tông Đồ mở ra một viễn cảnh, đó sẽ mãi mãi là viễn cảnh của Giáo Hội: ân ban Thánh Thần không đơn giản là một sự thủ đắc, nhưng thật sự là một sức mạnh bùng nổ, một năng lực giúp hoàn thành sứ mạng: “làm chứng”, “thi ân giáng phúc” và “chữa lành mọi kẻ bị ma quỉ kiềm chế”.

TIN MỪNG (Mt 3: 13-17)

Như thánh Mác-cô và thánh Lu-ca, thánh Mát-thêu khai mạc cuộc đời công khai của Chúa Giê-su với việc Chúa Giê-su chịu phép rửa của Gioan Tẩy Giả. Ngoài ra, chúng ta nên lưu ý rằng thánh Mát-thêu hoàn tất tác phẩm của mình với lời căn dặn của Đấng Phục Sinh về giáo huấn tối hậu của phép rửa: “Anh em hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ, làm phép rửa cho họ nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần” (Mt 28: 19).

Tại thánh Mát-thêu, như tại hai sách Tin Mừng Nhất Lãm khác, câu chuyện Chúa Giê-su chịu phép rửa bao gồm hai hoạt cảnh biệt phân: một hoạt cảnh về sự khiêm hạ: Đức Giê-su tự nguyện để thánh Gioan làm phép rửa cho mình; và một hoạt cảnh vĩ đại khác: Ngài được Chúa Thánh Thần tấn phong và được Chúa Cha chứng nhận. Nhưng thánh Mát-thêu là vị thánh ký duy nhất tường thuật cuộc đối thoại giữa Chúa Giê-su và thánh Gioan Tẩy Giả (3: 14-15), cuộc đối thoại mang đậm nét Kinh Thánh. Đây là nét đặc trưng của Tin Mừng Mát-thêu.

*1.Chúa Giê-su chịu phép rửa của thánh Gioan Tẩy Giả (3: 13)

Đức Giê-su đến từ miền Ga-li-lê. Ngài đã rời bỏ gia đình và nghề nghiệp của mình để bắt tay vào sứ mạng của mình. Cử chỉ đầu tiên của Ngài là xin chịu phép rửa của Gioan, như bao người muốn thực hiện hành vi sám hối. Dáng điệu này là yếu tố đầu tiên của công trình Cứu Độ. Kể từ lúc đó, Chúa Giê-su muốn đặt mình liên đới với nhân loại tội lỗi. Đây là bước đi đầu tiên sẽ dẫn Ngài đến đồi Can-vê, để chịu một phép rửa khác, phép rửa bằng máu, mà chính Chúa Giê-su đã sánh ví với cuộc Tử Nạn của Ngài: “Thầy còn một phép rửa phải chịu, và lòng Thầy khắc khoải biết bao cho đến khi việc này hoàn tất” (Lc 12: 50). Cũng như Ngài tuyên bố với thánh Gia-cô-bê và thánh Gioan: “Các anh có uống nổi chén Thầy sắp uống, hay chịu được phép rửa Thầy sắp chịu không?” (Mc 10: 38). Qua động từ Hy ngữ, “chịu phép rửa” có nghĩa “nhận chìm”, Chúa Giê-su muốn nói rằng Ngài sẽ bị nhận chìm vào trong vực thẳm của muôn vàn đau khổ. Quả thật, từ phép rửa trong nước đến phép rửa trong máu, chính là tiến trình cuộc sống của Chúa Ki-tô. Trong hoạt cảnh phép rửa trong sông Gio-đan có một hậu cảnh bi thảm của cuộc Tử Nạn.

Nước được liên kết với những hình ảnh của cuộc sinh ra và cuộc tái sinh: những tiên trưng của phép rửa được gợi ý rất nhiều trong Cựu Ước: từ nước của trận đại hồng thủy xuất hiện một nhân loại mới với ông No-ê và gia đình của ông; từ nước của Biển Đỏ xuất hiện một dân mới, dân được giải thoát. Cũng vậy, khi bước ra khỏi dòng sông, Chúa Giê-su khai mạc một nhân loại mới, nhân loại được tái sinh. Thánh Gioan Kim Khẩu nói rằng khi bước vào sông Gio-đan, Chúa Giê-su đã chuẩn bị, một cách nào đó, tác động thần linh của nước trên người rửa tội.

Việc dìm mình vào trong nước tượng trưng cho cái chết và việc trồi mình lên khỏi mặt nước biểu tượng cho một cuộc sống mới. Phép Rửa Ki-tô giáo sẽ đón nhận ý nghĩa tròn đầy sau biến cố Phục Sinh. Thánh Phao-lô nhấn rất mạnh tính cách vượt qua của phép Rửa (x. Rm 6: 4; Cl 2: 12; vân vân). Ngay từ thời kỳ đầu Ki-tô giáo, các tân tòng lãnh nhận phép Rửa vào Đêm Vọng Phục Sinh. Điều này thật có ý nghĩa biết bao.

*2.Cuộc đối thoại của Đức Giê-su với thánh Gioan Tẩy Giả (3: 14-15)

Cuộc đối thoại của Đức Giê-su với thánh Gioan (3: 14-15) chỉ có trong Tin Mừng Mát-thêu, phản ảnh một chiều hướng biện giáo. Sự kiện Đức Giê-su được thánh Gioan ban phép rửa đã sớm tạo ra những khó khăn cho các Ki-tô hữu (x. Lc 3: 21t; Ga 1: 29-34): trước hết, những gì thánh Gioan trước đây đã loan báo về sự cao cả của Đấng Mê-si-a, thì ở nơi hoạt cảnh phép rửa, vai trò của hai người dường như đảo lộn. Thứ nữa, phép rửa của thánh Gioan là dấu chỉ bên ngoài bày tỏ lòng sám hối vì tội lỗi của mình, vậy khi đến xin chịu phép rửa, dường như Đức Giê-su ý thức mình có tội. Cuộc đối thoại cung cấp câu trả lời cho vấn nạn thứ nhất, còn cuộc Thần Hiển tiếp đó (3: 16-17) thì giải đáp cho vấn nạn thứ hai.

Trong cuộc đối thoại, việc thánh Gioan ngần ngại làm phép rửa cho Đức Giê-su không làm cho chúng ta ngạc nhiên, vì chúng ta biết chính thánh nhân đã làm chứng về sự cao cả của Chúa Giê-su trước đó. Tuy nhiên, chính nội dung của cuộc đối thoại đã xua tan các nhận định ởm ờ đó: thánh Gioan đã tuyên bố Đức Giê-su cao trọng hơn ông, cũng như phép rửa của ông chỉ trong nước để tỏ lòng ăn năn sám hối; trái lại, phép rửa của Chúa Giê-su trong Thánh Thần và lửa mới có quyền năng tha thứ tội lỗi (3: 11). Dù vậy, Chúa Giê-su vẫn cứ xin chịu phép rửa: chính việc đảo ngược vị thế của hai người như vậy, “cả hai mới làm trọn nghĩa công chính” (3: 15).

 “Đức công chính” mang đậm ý nghĩa Kinh Thánh; nó quy chiếu đến chương trình mà Thiên Chúa, với lòng nhân hậu và khôn ngoan vô lượng của Ngài, đã hoạch định cứu độ con người. Vì thế, “giữ trọn đức công chính” phải được hiểu là “chu toàn ý muốn và kế hoạch của Thiên Chúa”. Quả thật, chúng ta có thể dịch “giữ trọn đức công chính” là “chu toàn mọi điều Thiên Chúa đã hoạch định”. Đức Giê-su đến để đón nhận phép rửa của thánh Gioan và vì thế Ngài nhận ra nó như là một giai đoạn trong lịch sử cứu độ, một giai đoạn mà Thiên Chúa đã thấy trước như là một sự chuẩn bị sau cùng và cần thiết cho kỷ nguyên thời Thiên Sai. Thực thi bất kỳ một trong những giai đoạn này có thể được gọi là hành vi công chính. Vì đến để thực thi ý muốn của Cha Ngài (Ga 4: 34) nên Chúa Giê-su cẩn trọng thực thi chương trình cứu độ đó trong mọi khía cạnh. Thánh Gioan Tẩy Giả và Chúa Giê-su là một nhịp cầu nối kết Cựu Ước với Tân Ước. Chúng ta ghi nhận rằng Chúa Giê-su nói: “Chúng ta nên làm như vậy để giữ trọn đức công chính”, vì thế, không là đoạn tuyệt nhưng là nên trọn. Đây chính là tuyến phát triển của Tin Mừng Mát-thêu.

*3.Cuộc Thần Hiển (3: 16-17)

“Khi Đức Giê-su chịu phép rửa xong, vừa ở dưới nước lên, thì các tầng trời mở ra”: Thánh Mát-thêu sử dụng cùng một động từ “mở ra” với Is 63: 19 của bản Bảy Mươi chứ không “xé ra” của bản Híp-ri (“Phải chi Người xé trời mà ngự xuống”), nhưng ý nghĩa vẫn như nhau: niềm hy vọng cánh chung được ngôn sứ I-sai-a loan báo, nay đã được thực hiện.

– “Thần Khi Thiên Chúa đáp xuống như chim bồ câu”: Cụm từ “như chim bồ câu” bổ nghĩa cho động từ “đáp xuống” chứ không phải cho danh từ “Thần Khí”. Trong Do thái giáo, con chim bồ câu không bao giờ được coi là hình ảnh của “thần khí” cả, nhưng có vài bản văn so sánh chuyển động của “thần khí” với chuyển động của một con chim, như St 1: 2: “Thần khí bay lượn trên nước”. Hình ảnh của thánh Mát-thêu muốn nói rằng trước hết, Thần Khí không phải là một sức mạnh phát xuất từ thiên nhiên hay con người, mà là một hữu thể siêu việt; thứ nữa, Thần Khí ngự xuống trên Đức Giê-su một cách vừa dịu dàng vừa thân thiết. Bản văn của thánh Mát-thêu cũng như của thánh Mác-cô không muốn nói đến dáng vẻ bên ngoài như của thánh Lu-ca: “Thánh Thần ngự xuống trên Người dưới hình dáng chim bồ câu” (Lc 3: 22), nhưng cách thức Thần Khí âm thầm đến và tác động trên Đức Giê-su một cách dịu dàng mật thiết.

Đức Giê-su đã đầy tràn Chúa Thánh Thần ngay từ giây phút thụ thai trong lòng mẹ, do bởi việc hiệp nhất thiên tính và nhân tính trong cuộc Nhập Thể của Ngôi Lời (tín lý về ngôi hiệp). Giáo Huấn Công Giáo dạy rằng ở nơi Đức Ki-tô chỉ có một ngôi vị (ngôi vị Thiên Chúa) nhưng hai bản tính (thiên tính và nhân tính). Việc Chúa Thánh Thần hiện xuống như được nói trong bản văn bày tỏ rằng ngay khi Chúa Giê-su long trọng bắt tay vào việc cứu thế của Ngài, Chúa Thánh Thần cũng bắt đầu công việc của mình qua Chúa Giê-su. Có rất nhiều bản văn Cựu Ước nói về việc Chúa Thánh Thần tỏ mình ra ở nơi Đấng Cứu Thế tương lai. Dấu hiệu của Chúa Thánh Thần này đã cung cấp cho thánh Gioan Tẩy Giả một bằng chứng bất khả ngộ về tính chân thật mà thánh nhân làm chứng liên quan đến Chúa Ki-tô (x. Ga 1: 29-34).

Mầu nhiệm Ba Ngôi Thiên Chúa được mặc khải trong phép rửa của Chúa Giê-su: Chúa Con chịu phép rửa, Chúa Thánh Thần hiện xuống trên Ngài như chim bồ câu, và tiếng của Chúa Cha chứng thực Đức Giê-su là Người Con Một của Ngài. Người Ki-tô cũng sẽ lãnh nhận phép Rửa nhân danh Ba Ngôi Thiên Chúa. Địa vị làm con này sẽ được Giáo Hội công bố trên mỗi người lãnh nhận phép Rửa, họ trở thành con cái của Thiên Chúa, nghĩa tử của Chúa Cha, ở nơi Người Con Một của Ngài là Chúa Ki-tô, như lời dạy của thánh Giáo Phụ Xi-ri-lô thành Giê-ru-sa-lem: “Nếu bạn có lòng mộ đạo, Chúa Thánh Thần cũng sẽ ngự xuống trên bạn và bạn sẽ nghe tiếng Chúa Cha từ trời phán với bạn: ‘Trước đây nó đã không là con Ta, nhưng giờ đây sau phép Rửa nó được trở thành con Ta’” (St Cyril of Jerusalem, De Baptismo, 14). Phụng vụ Đông Phương không lầm lẫn khi cử hành biến cố Chúa Ki-tô chịu phép rửa như “ngày lễ Ba Ngôi”. Chính dưới dấu chỉ Ba Ngôi mà phép Rửa Ki-tô giáo được ban cho, đúng như lời căn dặn của chính Chúa Giê-su: “Anh em hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ, làm phép rửa cho họ nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần” (Mt 28: 19).

*4. “Đây là Con yêu dấu của Ta, Ta hài lòng về Người” (3: 17):

Lời mặc khải của Chúa Cha từ trời gồm hai vế: “Đây là Con yêu dấu của Ta” và “Ta hài lòng về Con”.

 -Vế thứ nhất: “Đây là Con yêu dấu của Ta”, thường quy chiếu đến đứa con trai một (x. St 16; Gr 6: 26; Am 8: 10; Dcr 12: 10). Như vậy, thật rõ rằng Đức Giê-su không là một trong số những nghĩa tử của Thiên Chúa, cũng không là Trưởng Tử trong số các nghĩa tử. Đúng hơn, diễn ngữ này tuyên bố mạnh mẽ và cụ thể rằng Đức Giê-su là Con Một của Thiên Chúa được sinh ra hoàn toàn khác với những con người khác vì thiên tính của Ngài (x. Mt 7: 21; 11: 27; 17: 5; Ga 3: 35; 5: 20; 20: 17; vân vân).

-Vế thứ hai:“Ta hài lòng về Người”, được mượn từ bài ca về Người Tôi Trung của Đức Chúa (Is 42: 1). Đức Giê-su là Người Tôi Trung đã sẵn sàng đến chia sẻ thân phận khốn cùng của kẻ tội lỗi. Khi xếp hàng chờ chịu phép rửa bên giòng sông Gio-đan, Chúa Giê-su đảm nhận những yếu đuối của loài người, như thánh Mát-thêu nói sau này (8: 17: I s 53: 4). Như thế, thánh ký đã kín đáo gợi nhớ cuộc Thương Khó và Tử Nạn của Ngài (x. 27: 45-56).

Mạc khải từ trời được lập lại y nguyên trong bài tường thuật Chúa Giê-su Biến Hình (x. 17: 5). Hẳn là thánh Mát-thêu muốn tạo một tương quan thần học giữa hai biến cố. Cũng như biến cố Biến Hình báo trước việc Đức Giê-su được tôn vinh khi sống lại: sự tôn vinh này là hoa trái của sự tự hạ trong cuộc Thương Khó và Tử Nạn của Ngài, thì biến cố chịu phép rửa cũng loan báo Đức Giê-su được tôn vinh: sự tôn vinh không chỉ là hoa trái của cuộc Khổ Nạn mà còn của cả cuộc đời tự hạ của Đức Giê-su, khởi đầu với sự tự hạ trong phép rửa của thánh Gioan. Tất cả những điều này xác nhận rằng câu chuyện phép rửa đúng là một cuộc Thần Hiển, như cuộc Biến Hình, chứ không phải là một thị kiến chỉ dành riêng cho một mình Đức Giê-su. Cuộc Thần Hiển này được ngỏ với các độc giả Tin Mừng, nay đã là môn đệ Đức Giê-su (bởi vì thánh Mát-thêu không nhắc tới đám đông dân chúng nào cả), cũng như cuộc Biến Hình chỉ được ngỏ với ba Tông Đồ: thánh Phê-rô, thánh Gia-cô-bê và thánh Gioan.