KHẢ NĂNG HOÁN CẢI VẪN LUÔN ĐƯỢC CHỜ ĐỢI (*)-  Suy niệm chú giải của Lm. Inhaxiô Hồ Thông

Phụng vụ Lời Chúa Chúa Nhật XXVI Thường Niên Năm A nhấn mạnh trách nhiệm của mỗi người trước tội lỗi và khả năng hoán cải vẫn luôn được chờ đợi.

Ed 18: 25-28

Ngôn sứ Ê-dê-ki-en nói rằng thái độ của con người không mãi bất di bất dịch trong sự công chính cũng như sự gian ác. Thiên Chúa không muốn kẻ bất lương phải chết nhưng hồi tâm hoán cải để được sống.

Pl 2: 1-11

Trong thư gởi tín hữu Phi-líp-phê, thánh Phao-lô mời gọi các tín hữu đồng tâm nhất trí với nhau và thực thi đức khiêm nhường theo mẫu gương của Đức Ki-tô.

Mt 21: 28-32

Tin Mừng Mát-thêu là dụ ngôn hai người con, trong đó Đức Giê-su nhấn mạnh: Điều quan trọng không phải là ngày hôm qua bạn đã trả lời với Thiên Chúa như thế nào, nhưng là ngày hôm nay bạn có thực sự thi hành ‎ý muốn của Thiên Chúa hay không.

BÀI ĐỌC I (Ed 18: 25-28)

Khi đế quốc Ba-by-lon xâm chiếm vương quốc Giu-đa, ngôn sứ Ê-dê-ki-en cùng với một số người Do thái ưu tú bị dẫn đi lưu đày lần thứ nhất. Trong hoàn cảnh bi thảm đó, ông gẫm suy ‎ý nghĩa của các biến cố xảy đến trên dân tộc mình. Vừa là tư tế vừa là ngôn sứ, ông quan tâm đến tội lỗi. Việc dân Ít-ra-en đang phải chịu thử thách lớn lao đã khiến ông suy nghĩ về án phạt tập thể và trách nhiệm cá nhân.

*1.Án phạt tập thể:

Dân Chúa chọn phải trả lẽ về tội bất trung dài lâu đối với Thiên Chúa của mình. Cũng như ngôn sứ Giê-rê-mi-a, ngôn sứ Ê-dê-ki-en loan báo án phạt. Trong số những người lưu đày, không ai không nghĩ đến bản văn của sách Lê-vi: “Các ngươi sẽ bị diệt vong giữa các dân tộc, và đất của kẻ thù các ngươi sẽ nuốt các ngươi. Những kẻ còn lại trong số các ngươi sẽ chết dần chết mòn vì lỗi lầm của chúng, trong đất của kẻ thù chúng; chúng sẽ chết dần chết mòn vì lỗi lầm của cha ông chúng, cộng với lỗi lầm của chúng” (Lv 26: 38-39).

Tuy nhiên, ngôn sứ Ê-dê-ki-en phá vỡ quan niệm truyền thống nầy khi lật đổ “án phạt tập thể” đang đè nặng trên những người lưu đày biệt xứ trong hoàn cảnh khốn cùng của họ, theo đó con cháu phải còng lưng gánh tội cho cha ông như câu ngạn ngữ phổ biến: “Đời cha ăn nho xanh, đời con phải ê răng”. Để họ lấy lại niềm tin vào tương lai, vị ngôn sứ gởi đến họ sứ điệp với những dấu nhấn mới: Mỗi người chỉ chịu trách nhiệm về chính mình, vì thế con người có thể trút bỏ gánh nặng của quá khứ để khởi sự xây dựng lại hiện tại và hướng tầm nhìn đến tương lai.

*2.Trách nhiệm cá nhân:

Trước đoạn trích dẫn hôm nay, ngôn sứ Ê-dê-ki-en công bố: “Sự công chính của người công chính ở với người công chính. Còn điều dữ của kẻ gian ác ở với kẻ gian ác” (18: 20). Tuy nhiên, không có gì là bất di bất dịch cả. Người công chính có thể sa ngã và kẻ gian ác cũng có thể hồi tâm hoán cải. Những người lưu đày quen với sự liên đới, gia đình hay dân tộc, không sẵn sàng lắng nghe sứ điệp nầy, khi than trách rằng “Đường lối của Chúa Thượng không ngay thẳng!” (18: 25). Vị ngôn sứ nhân danh Thiên Chúa bác bỏ khi nêu lên câu hỏi: “Phải chăng đường lối của Ta không ngay thẳng hay đường lối của các ngươi mới không ngay thẳng?”, và trình bày cho họ biết đường lối của Thiên Chúa có ngay thẳng hay không: “Khi người công chính bỏ đường công chính mà làm điều gian phi, rồi vì thế mà nó phải chết, thì chính là vì điều gian phi nó đã làm, mà nó phải chết. Còn khi kẻ bất lương bỏ việc bất lương nó đã làm, mà thi hành điều công minh chính trực, thì nó sẽ được sống” (18: 26-27).

Trước Ê-dê-ki-en, sách Đệ Nhị Luật đã đưa ra quan niệm về án phạt cá nhân: “Cha sẽ không bị xử tử vì con, và con sẽ không bị xử tử vì cha: mỗi người sẽ bị xử tử vì tội của mình” (Đnl 24: 16). Tuy nhiên, ngôn sứ Ê-dê-ki-en còn đi xa hơn khi cắt đứt mọi liên đới của thế hệ hiện nay khỏi các thế hệ trước đó và mỗi cá nhân khỏi quá khứ của mình, cốt là đổi mới và hình thành lại một dân tộc mới. Chủ yếu là lấy lại niềm tin tưởng vào sự công chính của Thiên Chúa: “Đấng không muốn người tội lỗi phải chết, nhưng hối cải để được sống”.

BÀI ĐỌC II (Pl 2: 1-11)

Chúng ta tiếp tục đọc thư của thánh Phao-lô gởi tín hữu Phi-líp-phê mà chúng ta đã bắt đầu vào Chúa Nhật trước. Thánh Phao-lô đang phải chịu cảnh “gông cùm xiềng xích” có thể ở Ê-phê-xô, từ đó thánh nhân viết cho các tín hữu Phi-líp-phê một búc thư chan chứa cảm xúc bộc phát.

*1.Đồng tâm nhất trí:

Những lời khích lệ của thánh Phao-lô để lộ vài bất đồng giữa lòng cộng đoàn tín hữu Phi-líp-phê. Chúng ta không biết họ bất đồng về chuyện gì. Bức thư ám chỉ cách kín đáo. Trong phần cuối thư nầy, sự bất đồng giữa hai người Ki-tô hữu được gợi lên, nhưng trong đoạn trích hôm nay, thánh nhân thiết tha mời gọi cộng đoàn hãy đồng tâm nhất trí và thực thi đức khiêm nhường.

Cung giọng thân quen của thư không ngăn cản vài tư tưởng đẹp và những tâm tình sâu xa. Những lời nhắn gởi của thánh Phao-lô được trình bày theo thể thức điều kiện đem lại cho lời mời gọi của thánh nhân một sự trang trọng nào đó. Lời mở đầu: “Nếu quả thật, sự liên kết với Đức Kitô đem lại cho chúng ta một niềm an ủi, nếu tình bác ái khích lệ chúng ta, nếu chúng ta được hiệp thông trong Thần Khí, nếu chúng ta sống thân tình và biết cảm thương nhau”, gợi nhớ lời cầu chúc cuối thư thứ hai gởi tín hữu Cô-rin-tô: “Cầu chúc toàn thể anh em, được đầy tràn ân sủng của Chúa Giê-su Ki-tô, đầy tình thương của Thiên Chúa và ơn thông hiệp của Thánh Thần. A-men” (2Cr 13: 13). Rõ ràng, thánh Phao-lô muốn đặt lời mời gọi đồng tâm nhất trí của cộng đoàn dưới dấu hiệu hiệp nhất của Thiên Chúa Ba Ngôi.

Thánh Phao-lô không chỉ nói đến lòng mộ đạo của các tín hữu Phi-líp-phê, nhưng ngài còn nói đến tấm lòng của họ, đến tình nghĩa keo sơn bền chặt của họ đối với ngài. Thánh nhân xin họ cho ngài niềm vui lớn lao nầy là họ đồng tâm nhất trí với nhau.

*2.Đức khiêm nhường:

Đối với đức khiêm nhường, thánh nhân khuyên bảo: “Đừng làm vì ganh tị hay vì hư danh, nhưng hãy lấy lòng khiêm nhường mà coi người khác hơn mình”. Phương thuốc tốt nhất để chữa lành thói kêu căng và vị kỷ là quan tâm đến người khác. Thánh nhân khuyên họ hãy mặc lấy tâm tình của Đức Ki-tô, Đấng đã tự hạ mặc lấy thân phận phàm nhân của chúng ta cho đến bằng lòng chịu chết, chết trên thập giá.

Lúc đó, thánh nhân trích dẫn một bài thánh thi, đây là bằng chứng cổ xưa nhất và rõ ràng nhất về niềm tin Ki-tô giáo vào thần tính và cuộc sống tiền hữu của Đức Ki-tô.

TIN MỪNG (Mt 21:28-32)

Sau khi đã long trọng vào thành thánh Giê-ru-sa-lem, Đức Giê-su thực hiện sứ vụ cuối cùng. Ngài đặt thính giả của Ngài trước một sự chọn lựa dứt khoát: hoặc nhận ra Đức Giê-su là Đấng Ki-tô, Con Thiên Chúa, hay loại bỏ Ngài. Vào thời điểm nầy, thánh Mát-thêu ghi lại ba dụ ngôn: dụ ngôn hai người con, dụ ngôn những tá điền sát nhân và dụ ngôn tiệc cưới, qua đó Đức Giê-su loan báo Nước Trời sẽ được lấy đi khỏi những kẻ được hứa ban mà trao cho những người khác. Chúng ta sẽ đọc ba dụ ngôn nầy trong suốt ba Chúa Nhật liên tiếp. Vào Chúa Nhật hôm nay, chúng ta đọc dụ ngôn: “Hai người con” (21: 28-32).

*1.Đối tượng mà dụ ngôn nhắm đến:

Đối tượng mà Đức Giê-su ngỏ lời là các thượng tế và kỳ mục. “Các thượng tế” là giai cấp lãnh đạo cao nhất của người Do thái vào thời Đức Giê-su. “Các kỳ mục” là những bậc vị vọng, những thành phần qu‎ý tộc và những điền chủ giàu có. Cả hai giai cấp nầy chống đối Đức Giê-su cách quyết liệt. Thánh Mát-thêu quy trách nhiệm trên những giai cấp lãnh đạo có quyền có thế nhất trong dân Ít-ra-en về cái chết của Đức Giê-su.

*2.Lời lời mời gọi tối hậu của Đức Giê-su.

Ngay từ đầu, Đức Giê-su đề nghị các vị lãnh đạo Do thái suy nghĩ điều quan trọng mà Ngài sắp công bố theo hình thức dụ ngôn: “Các ông nghĩ sao về chuyện sau đây?…”. Quả thật, đây là một lời cảnh báo tối hậu, một lời kêu gọi sau cùng thực thi ý muốn của người cha, sau khi đã khước từ lời mời gọi của người cha.

Nét đáng chú ý của dụ ngôn là chọn lựa “hai người con”, nghĩa là người cha đều dành cho cả hai đứa con của mình tấm lòng thương yêu như nhau. Đứa con thứ nhất từ chối lời mời gọi của người cha: “Không, con không đi đâu”, nhưng rồi lại thi hành ‎ý muốn của cha, trong khi đưa con thứ hai đã ngoan ngoãn đáp lại lời mời gọi của cha: “Thưa cha, vâng!”, nhưng rồi lại không thi hành ý muốn của cha. Ở đây, xin được nhắc lại bản văn Ê-dê-ki-en theo đó vì con người có tự do, nên không có gì bất di bất dịch, người công chính có thể sa ngã và kẻ tội lỗi có thể hoán cải. Đây là ý nghĩa phi thời gian của dụ ngôn về hai người con.

Dụ ngôn giải thích sự thay đổi thái độ của người con thứ nhất: “Nhưng sau đó, nó hối hận, nên lại đi”, nhưng lại không cho biết l‎ý do tại sao người con thứ hai sau đó lại thay đổi thái độ như thế. Tuy nhiên, chúng ta có thể nghĩ đến một lời công bố khác của Đức Ki-tô: “Không phải những ai nói: ‘Lạy Chúa, Lạy Chúa!’ là được vào Nước Trời đâu, nhưng chính là thi ‎hành ý muốn của Cha tôi”.

*3.Ý nghĩa của dụ ngôn.

Sau khi kể dụ ngôn, Đức Giê-su không ngần ngại nói thẳng ra với giai cấp lãnh đạo Do thái: “Tôi bảo thật các ông: những người thu thuế, những cô gái điếm vào Nước Thiên Chúa trước các ông đấy”. Đức Giê-su chủ ý đưa ra hai mẫu người tội lỗi công khai bị khinh bỉ đặc biệt nhằm phá vở tính tự cao tự đại của giai cấp lãnh đạo Do thái như một thành trì kiên cố. Quả thật, các thượng tế và kỳ mục đều đã biết sứ điệp của ông Gioan, nhưng họ không chịu tin, vẫn nhất mực từ chối lời mời gọi của Thiên Chúa qua ông Gioan. Trái lại, phường thu thuế và bọn gái điếm đã lắng nghe ông Gioan và hoán cải.

Thiên Chúa chỉ xét đoán con người dựa trên thái độ hiện tại của họ, dù quá khứ như thế nào đi nữa. Chính giây phút hiện tại mới là quan trọng. Đối với Thiên Chúa, ngày hôm nay mới là đáng kể. Đó là lý do tại sao các sứ điệp của sách Đệ Nhị luật luôn luôn bắt đầu với lời mời gọi tha thiết: “Ngày hôm nay, phải chi các ngươi nghe tiếng Người, đừng cứng lòng nữa”.

 (*) Tựa đề do BTT.GPBR đặt

CHÚA NHẬT XXVI THƯỜNG NIÊN- A

ĐƯỜNG LỐI CỦA THIÊN CHÚA- Lm. Carôlô Hồ Bạc Xái

1. DẪN VÀO THÁNH LỄ

Anh chị em thân mến

Chúng ta sống ở trần gian này như những lữ khách đang đi trên một con đường dài đằng đẳng. Nếu không có Chúa dẫn đường, không biết chúng ta sẽ đi về đâu. Nhưng dù có Chúa dẫn đường mà nếu chúng ta không theo Ngài thì chúng ta cũng vẫn lạc hướng.

Bởi vậy trong Thánh lễ hôm nay, chúng ta hãy xin Chúa chỉ cho chúng ta biết đường lối của Chúa để chúng ta đi theo, ngõ hầu mọi người chúng ta đều đến được cùng đích hạnh phúc vĩnh viễn của đời mình.

1. GỢI Ý SÁM HỐI

– Chúng ta mãi mê lo cho cuộc sống trần gian hiện tại mà không nghĩ đến cuộc sống đời đời mai sau.

– Nhiều lần chúng ta không đi đường công chính mà lại đi theo đường tội lỗi.

– Chúng ta thường nói mình mến Chúa nhưng lại không làm theo thánh ý Ngài.

III. LỜI CHÚA

1. Bài đọc I(Êd 18,25-28)

Trong đoạn này, ngôn sứ Êdêkien cố gắng bài bác hai quan niệm sống “tự mãn” và “tự ti” :

   – Tự mãn : có những người nghĩ rằng mình đã “công chính” rồi nên tự mãn không cố gắng sống tốt hơn. Êdêkiên cảnh cáo : “Khi người công chính từ bỏ đường công chính và phạm tội ác, nó sẽ phải chết”.

– Tự ti : có những người khác thấy mình lỡ tội lỗi nên nản lòng ở lì mãi trong tội lỗi. Êdêkiên khuyến khích : “Nếu kẻ gian ác bỏ đường gian ác nó đã đi và thực thi công bình chính trực, nó sẽ được sống”.

Như vậy, đường lối của Thiên Chúa là một con đường mở rộng cho tương lai, khuyến khích cả người tốt lẫn kẻ xấu ngày càng hướng về điều tốt hơn.

2. Đáp ca(Tv 24)

Đây là lời cầu nguyện của một kẻ tội lỗi. Người này quyết chí bỏ đường tội lỗi, nài xin Chúa mở lòng thương xót mà tha thứ tội lỗi xưa, và chỉ cho họ con đường mới hướng tới tương lai tốt đẹp hơn.

3. Tin Mừng(Mt 21,28-32)

Bài đọc I cho biết một nét của đường lối Chúa là không chấp nhất quá khứ mà khuyến khích người ta hướng tới tương lai tốt đẹp hơn.

Bài Tin Mừng cho biết nét thứ hai của đường lối Chúa : không chú trọng tới lời nói mà chú ý tới việc làm. Đức Giêsu đưa ra dụ ngôn về hai người con và đề cao người con thứ nhất :

– Người con thứ nhất (đại biểu cho lương dân) tuy ban đầu nói “không” nhưng sau đó hối hận và đi “làm” theo ý Thiên Chúa.

– Người con thứ hai (đại biểu cho dân do thái) ngoài miệng luôn nói “vâng” nhưng thực tế thì không “làm” theo ý Thiên Chúa.

4. Bài đọc II(Pl 2,1-11)

Thánh Phaolô dạy cho tín hữu Philipphê một phương hướng sống :

– Đừng lấy nghĩ bản thân mình làm chuẩn để mà tự mãn

– Cũng đừng lấy người khác làm đối tượng so sánh để mà kiêu căng hoặc phân bì.

– Hãy nghĩ đến Đức Giêsu Kitô như một tấm gương để chỉ lo bắt chước Ngài : Đức Giêsu Kitô chỉ biết vâng lời Thiên Chúa mà hạ mình xuống tới mức tận cùng, nhưng nhờ đó Thiên Chúa đã tôn vinh Ngài lên đến tột bậc.

1. GỢI Ý GIẢNG
2. Đường lối lạ lùng của Thiên Chúa

Những bài đọc hôm nay trình bày đường lối hành xử của Thiên Chúa, rất khác với suy nghĩ của loài người :

– Cảnh cáo phạt người công chính và khuyến khích thưởng người gian ác (bài đọc I)

– Phê phán những người “đạo đức” như biệt phái, luật sĩ, tư tế, và đề cao những người tội lỗi như bọn thu thuế và gái điếm (bài Tin Mừng).

Không phải vì Thiên Chúa muốn làm ngược với loài người mà vì Ngài quan tâm tới những giá trị thực :

– Giá trị thực của một đời người không nằm ở quá khứ đạo đức hay tội lỗi của người đó, mà hệ tại hiện tại người đó có quyết tâm sống công chính hay không.

– Giá trị thực của con người không do những lời tốt đẹp người đó nói ra, mà do hành động của người đó.

Vì Thiên Chúa theo một đường lối như thế cho nên Ngài đã ưu ái những người một thời nổi tiếng tội lỗi như Giakêu, Mađalêna, tên trộm lành…

Phần chúng ta, đã biết đường lối của Chúa là như thế thì chúng ta phải làm sao ?

– Đừng nghĩ rằng mình đang thuộc hàng “công chính” để rồi ngủ mê trong ảo tưởng đạo đức về mình.

– Cũng đừng cho rằng mình thuộc hạng “thu thuế và đĩ điếm” để rồi buông xuôi cho dòng đời lôi cuốn.

2. Thành kiến

Bài đọc I cho thấy Thiên Chúa hành xử rất sáng suốt và hợp lý khi Ngài không có thành kiến đối với quá khứ của con người : người có quá khứ tội lỗi nhưng biết sửa đổi thì Ngài khen ngợi, kẻ có quá khứ đạo đức nhưng đang hướng theo con đường tội lỗi thì Ngài vẫn trách mắng.

Thực ra, con người không phải là một món đồ một khi đã được đúc khuôn thế nào thì mãi mãi vẫn là thế ấy. Con người là một tác phẩm đang được thực hiện : hôm qua khác hôm nay, và ngày mai sẽ còn khác nữa.

Thiên Chúa cho chúng ta nhiều cơ hội để sửa đổi và hoàn chỉnh. Tại sao chúng ta không cho chính mình những cơ hội ấy ? Tại sao chúng ta không cho người khác những cơ hội ấy ?

3. Mảnh suy tư

– Có hai tiếng người ta thường nói nhiều nhất, đó là “Vâng” và “Không”. Nhưng giá trị của chúng không tùy vào lúc chúng vừa được nói ra, mà tùy theo sau đó người ta có thực hiện hay không. Nói “vâng” mà không làm đâu có giá trị bằng nói “không” mà lại làm.

– Lời hứa không tạo nên uy tín cho con người ; lời nói tốt không thể thay thế cho những việc làm tốt.

– Con người chúng ta có thể thay đổi từ “vâng” sang “không” và từ “không” sang “vâng”. Vì thế, cả hai người con trong dụ ngôn này đều có thể là bài học cho chúng ta : nếu chúng ta giống người con thứ nhất đã lỡ nói “không” với Chúa bấy lâu nay thì bây giờ chúng ta có thể nói lại “xin vâng” ; còn nếu chúng ta giống người con thứ hai đã thưa “xin vâng” thì đừng để cho mình bị thay đổi mà sửa lại thành “không”.

– Trong lịch sử Giáo Hội, rất nhiều vị thánh lớn đã từng là những kẻ tội lỗi ban đầu đã nói “không” với Chúa nhưng về sau đã sửa đổi và thưa “xin vâng”. Thánh Augustinô là một thí dụ điển hình.

4. Chuyện minh họa

a/ Cha sở bảo ông chủ tịch Hội Đồng Giáo Xứ tìm cho đủ 10 người đến cầu nguyện bên giường một người hấp hối.

Khi mọi người đã tụ họp đông đủ bên giường bệnh. Có người rỉ vào tai Cha Sở :

– Thưa Cha, trong đám này có mấy thằng chuyên môn trộm cắp.

– Càng tốt chứ sao, bởi vì trong trường hợp Thánh Phêrô không chịu mở cửa thiên đàng thì mình nhờ họ mở khóa dùm.

b/ Một người suốt đời hết sức tránh tội. Hôm anh chết và lên trình diện với Thánh Phêrô thì trùng hợp cũng có một đám các cô đĩ điếm ở đó.

Thánh Phêrô hỏi các cô một cách ân cần, rồi mời các cô vào thiên đàng. Người nầy khó chịu quá, hỏi tại sao, thì thánh nhân đáp :

– Nếu ngươi không chấp nhận lòng thương xót của Chúa đối với người tội lỗi, thì hãy đi đi. Chỗ của ngươi không phải ở đây !

1. LỜI NGUYỆN CHO MỌI NGƯỜI

CT : Anh chị em thân mến

Sám hối, canh tân đời sống và đón nhận Tin Mừng là những việc làm thường xuyên trong đời sống đức tin của người kitô hữu. Tin tưởng vào ơn trợ giúp của Chúa, chúng ta cùng dâng lời nguyện xin.

1- Đức Kitô đã thiết lập Hội Thánh để đam lại ơn cứu độ cho muôn dân / Chúng ta hiệp lời cầu xin Chúa ban nhiều ân sủng / cho Hội Thánh trên khắp hoàn cầu / để Hội Thánh được mãi mãi là bạn tinh tuyền của Người.

2- Trong cuộc sống thường ngày / tệ nạn xã hội làm điên đầu những kẻ có trách nhiệm / Không ít người đã bán rẻ nhân phẩm / và danh dự của mình / vì nghèo đói cũng có / mà vì đua đòi ăn chơi cũng có / Chúng ta hiệp lời cầu xin cách riêng cho giới trẻ / biết tránh xa những cạm bẫy tinh vi của những kẻ buôn người / để khỏi phải chôn vùi cuộc đời trong hố sâu tội lỗi.

3- Không ai là người hoàn toàn vô tội trước mặt Thiên Chúa / Vì thế thái độ đúng đắn nhất là ý thức thân phận tội lỗi yếu hèn của mình / và đừng xét đoán cũng như kết án người khác / Chúng ta hiệp lời cầu xin cho các kitô hữu / biết luôn cố gắng sống những gì Chúa Giêsu đã dạy.

4- Đức Giêsu nói / “Không phải bất cứ ai thưa với Thầy / Lạy Chúa / lạy Chúa / là được vào Nước Trời cả đâu. Nhưng chỉ ai thực hành ý muốn của Cha Thầy Đấng ngự trên trời / mới được vào mà thôi” / Chúng ta hiệp lời cầu xin cho cộng đoàn giáo xứ chúng ta / biết nỗ lực thực thi ý Chúa / tức là làm trọn mọi bổn phận trong giây phút hiện tại.

CT : Lạy Chúa Giêsu, chỉ nguyên danh xưng Kitô hữu không đủ để bảo đảm phần rỗi cho chúng con, mà phải sống theo Lời Chúa trong Tin Mừng và thi hành ý Chúa mới giúp chúng con được sống muôn đời. Vậy xin Chúa ban ơn trợ giúp để chúng con có thể sống như Chúa đã dạy. Chúa hằng sống và hiển trị…