Tại Sao Thánh Gia Sinh Cư Ở Nazarét?

Từ sau Công Đồng Chung Vaticanô II, theo chiều hướng canh tân Phụng Vụ, Lễ Thánh Gia đã được Giáo Hội đặt vào ngay Chúa Nhật trong Tuần Lễ Bát Nhật Giáng Sinh. Tại sao? Nếu không phải Giáo Hội có ý cho con cái mình ý thức được rằng, gia đình nói chung và hôn nhân nói riêng chính là cửa ngõ Vào Đời của Thiên Chúa Làm Người. Bởi thế hôn nhân và gia đình đã được thánh hóa và phải trở thành một cung thánh yêu thương để cử hành mầu nhiệm sự sống, như gương mẫu lý tưởng của Thánh Gia.

Về lễ Thánh Gia hôm nay, qua ba bài Phúc Âm khác nhau của chu kỳ năm A, B và C, Giáo Hội muốn cho con cái của mình thấy ba khía cạnh hay ba ý nghĩa của đời sống gia đình nơi hình ảnh Thánh Gia. Phúc Âm Năm A theo Thánh Mathêu trình thuật về biến cố Thánh Gia trốn sang Ai Cập để tránh cuộc truy sát của quận vương Hêrôđê, rồi sau đó trở về cư ngụ tại Nazarét. Phúc Âm Năm B theo Thánh Luca (thay cho Phúc Âm Thánh Marcô, vì Thánh Marcô không có đoạn Phúc Âm nào về thời thơ ấu của Chúa Giêsu), bài phúc âm thay thế này nói về biến cố Thánh Giuse và Mẹ Maria dâng Chúa Giêsu trong đền thờ. Phúc Âm Năm C theo Thánh Luca trình thuật về biến cố Thánh Giuse và Mẹ Maria tìm thấy Chúa Giêsu trong đền thờ Giêrusalem và Chúa Giêsu đã theo cha mẹ về Nazarét sống đời tuân phục các vị. Qua ba bài Phúc Âm cho ba năm Phụng Vụ về Lễ Thánh Gia này, chúng ta thấy, trước hết, trách nhiệm nổi bật của người gia trưởng nơi bài Phúc Âm Năm A, như trường hợp Thánh Giuse trong việc dẫn hai Mẹ Con Thánh sang Ai Cập, rồi lại trở về tìm chỗ yên ổn cho gia đình sinh sống ở quê hương xứ sở của mình; sau đó, đến thân phận của người mẹ gắn liền với con mình trong bài Phúc Âm Năm B, như trường hợp Mẹ Maria được tư tế lão thành Simêon tiên báo về thanh gươm sẽ đâm thâu qua lòng Mẹ liên quan đến số phận bất hạnh sẽ xẩy đến cho Chúa Giêsu, Con Mẹ; sau hết, đến vai trò của người con trong gia đình ở bài Phúc Âm Năm C, như trường hợp Chúa Giêsu năm lên 12 tuổi đã theo cha mẹ lên Giêrusalem dự lễ Vượt Qua, rồi sau đó lại theo các vị trở về quê quán sống đời tuân phục các vị.

Tuy nhiên, nếu để ý kỹ, bài Phúc Âm theo Thánh Luca cho Lễ Thánh Gia hôm nay Giáo Hội không buộc đọc hết cả bài, nhưng chỉ buộc đọc những đoạn chính yếu trực tiếp liên quan đến Thánh Gia mà thôi. Bởi vì, bài Phúc Âm hôm nay trình thuật về biến cố Hài Nhi Giêsu được cha mẹ hiến dâng trong Đền Thờ, một bài Phúc Âm sẽ được đọc lại vào Lễ Đức Mẹ Dâng Chúa Giêsu ngày 2/2 hằng năm, sau Lễ Giáng Sinh 40 ngày. Đó là lý do, theo Sách Bài Đọc tiếng Anh, phần lớn của bài Phúc Âm cho Lễ Thánh Gia đã được để trong ngoặc, trong đó có cả đoạn về vị tư tế lão thành Simêon và bà góa lão thành Anna, chỉ có những câu Phúc Âm sau đây cần phải đọc mà thôi: “Khi đến ngày thanh tẩy theo luật Moisen, Mẹ Maria và Thánh Giuse mang Chúa Giêsu lên Giêrusalem để dâng Người cho Thiên Chúa… Khi đã hoàn tất mọi qui định của lề luật Chúa, hai vị đã trở về Galilêa và thành Nazarét của mình. Con trẻ lớn lên về tầm vóc và sức lực, đầy khôn ngoan, và ân sủng Chúa ở cùng Người”.

Như thế, có thể nói, bài Phúc Âm theo Thánh Ký Luca được rút gọn cho Chúa Nhật Lễ Thánh Gia này trình thuật 3 chi tiết rõ ràng: chi tiết thứ nhất là “khi đến ngày thanh tẩy theo luật Moisen, Mẹ Maria và Thánh Giuse mang Chúa Giêsu lên Giêrusalem để dâng Người cho Thiên Chúa”; chi tiết thứ hai là “khi đã hoàn tất mọi qui định của lề luật Chúa, hai vị đã trở về Galilêa và thành Nazarét của mình”; và chi tiết thứ ba là “Con trẻ lớn lên về tầm vóc và sức lực, đầy khôn ngoan, và ân sủng Chúa ở cùng Người”. Riêng chi tiết thứ hai và thứ ba, Thánh Ký Luca đã đi tắt đoạn Phúc Âm của Thánh Ký Mathêu về việc quận vương Hêrôđê lùng bắt hài vương Do Thái mới sinh và biến cố Thánh Gia lánh nạn bên Ai Cập rồi trở về định cư ở Nazarét (xem Mt 2:13-23), bài Phúc Âm cho Lễ Thánh Gia chu kỳ Năm A. Thật ra chúng ta không biết sau khi Chúa Giêsu Giáng Sinh rồi, cha mẹ của Người có trở về Nazarét hay chăng, nơi Mẹ Maria được thiên sứ truyền tin Lời Nhập Thể, và có phải từ Nazarét cha mẹ Người đem Người lên Giêrusalem dâng cho Thiên Chúa theo luật dạy, để rồi sau khi xong việc thì trở về đó hay chăng? Tuy nhiên, theo Phúc Âm Thánh Mathêu, địa điểm từ đó Thánh Gia đi lánh nạn sang Ai Cập không phải là Nazarét mà là Bêlem, nơi quận vương Hêrôđê ra tay sát hại trẻ em từ 2 tuổi trở xuống để nhổ tận gốc hài vương Do Thái mới sinh theo lời 3 vương đạo sĩ Đông Phương cho biết (x Mt 2:2, 13-18).

Như thế, căn cứ vào 3 chi tiết của bài Phúc Âm cho Chúa Nhật Lễ Thánh Gia chu kỳ Năm B này, một chu kỳ theo Phúc Âm theo Thánh Ký Marcô, một Phúc Âm không trình thuật lại một chút nào về thời thơ ấu của Con Trẻ Giêsu nên Giáo Hội đã lấy bài Phúc Âm Thánh Luca bù vào. Nhưng vì chu kỳ Năm C theo Phúc Âm Thánh Luca về Lễ Thánh Gia là đoạn Phúc Âm tìm thấy Thiếu Nhi Giêsu trong đền thờ và sau đó Người theo hai vị trở về Nazarét tùng phục các vị, Giáo Hội đã chọn bài Phúc Âm Thánh Luca trình thuật biến cố dâng Hài Nhi Giêsu trong Đền Thờ. Tuy nhiên, cả ba bài Phúc Âm cho Lễ Thánh Gia, chu kỳ A, B và C, ngoài chi tiết quan trọng nhất là sự hiện diện của cả ba vị làm nên Thánh Gia là Thánh Giuse, Mẹ Maria và Chúa Giêsu, đều nhắc đến một chi tiết chung nữa, đó là chi tiết về nơi cư ngụ của Thánh Gia, đó là “Nazarét” (A - Mt. 2:23; B – Lk 2:39; C – Lk 2:51). Bởi thế tên tuổi của nhân vật Giêsu mới gắn liền với Nazarét, nơi sinh trưởng 23 năm trong 33 năm, tức trên 2/3 hay 70% thời gian của cuộc đời sống trên trần gian của Người. Và nhân vật lịch sử lừng danh Giêsu Nazarét này, qua 3 năm cuối đời, đã chứng thực Người quả là Con Thiên Chúa, là Đấng Thiên Sai mà dân Do Thái hằng trông đợi và là Đấng Cứu Thế của toàn thể nhân loại, đến nỗi, qua thành phần môn đệ trung thực của Người, ở khắp mọi nơi và mọi thời đại, như lịch sử cho thấy, đã thực sự biến đổi thế giới loài người và đang canh tân bộ mặt trái đất.

Có thể nói, Nazarét đã được đồng hóa với Thánh Gia. Ở chỗ, không thể nào nói đến Thánh Gia mà không nói đến Nazarét, hay không thể nào nói đến Nazarét mà không nói đến Thánh Gia. Vấn đề ở đây là, tại sao Thánh Gia không cư ngụ ở đâu khác, chẳng hạn ở Bêlem là quê cha đất tổ của Con Thiên Chúa Làm Người theo giòng dõi Vua Đavít (x Lk 1:32), đồng thời còn là chính nơi sinh quán của Hài Nhi Giêsu, mà lại ở Nazarét? Phải chăng vì Nazarét có gì đặc biệt hơn các nơi khác ở Thánh Địa, ở mảnh Đất Hứa của dân Do Thái? Hay phải chăng vì để làm trọn lời tiên tri về Chúa Kitô, như Phúc Âm Thánh Mathêu đã viết: “Người sẽ được gọi là một người Nazarét” (Mt 2:23)? Thật ra trong Sách Thánh của dân Do Thái không hề có câu tiên tri được Thánh Ký Mathêu trích dẫn này. Bởi thế, các nhà chú giải Thánh Kinh cho rằng đây là một kiểu chơi chữ ám chỉ “gốc Jesse” (Is 11:1), nguồn gốc theo gia phả trần gian của Chúa Giêsu. Nhưng biết chắc một điều Nazarét là một nơi vô danh tiểu tốt ở Xứ Galilêa, không phải là một địa danh nổi tiếng ở Thánh Địa, như Giêrusalem, hay một nơi nào khác ở Xứ Giuđêa thuộc miền nam Nước Do Thái, nơi xuất hiện tất cả các vị tiên tri cũng như các nhân vật nổi tiếng trong dân (x Jn 7:52). Đó là lý do Nathanaen, người được Philiphê rủ đến gặp Giêsu Nazarét, ông liền đặt vấn đề tiếng tăm của địa dư này cũng như của nhân vật xuất hiện ở địa danh ấy: “Ở Nazarét có gì hay đâu?” (Jn 246). Và cũng chính ở Nazarét này, bộ ba Phúc Âm Nhất Lãm đã trình thuật cho biết dân chúng đã coi thường và hoàn toàn phủ nhận nhân vật Giêsu của họ (x Mt 13:54-58; Mk 6:1-6), thậm chí tìm cách sát hại Người (x. Lk 4:16-30).

Phải chăng, theo ý định thần linh, là một Đấng Thiên Sai sinh trong chuồng bò, nằm trong máng cỏ, sau này chết trần trụi trên thập giá, cũng cần phải sinh trưởng ở một nơi thầm kín không ai biết đến? Thật vậy, việc Thánh Gia cư ngụ tại Nazarét là do ý định thần linh, một ý định đã tỏ cho vị gia trưởng Giuse trong giấc ngủ (x Mt 2:22), khi Thánh Gia đã trở về Thánh Địa và đang bối rối trong việc tìm nơi cư trú trước tin con của vị quận vương lùng giết hài nhi Giêsu trước đây đang cai trị xứ Giuđêa. Theo mạch văn của Thánh Ký Mathêu trình thuật về biến cố hồi hương của Thánh Gia (2:19-23) thì hình như Thánh Giuse tính định cư ở Xứ Giuđêa.

Thế nhưng, nếu Lời Nhập Thể là “ánh sáng thật soi chiếu mọi người đã đến trong thế gian” (Jn 1:9), thì như ngày lên đêm xuống thế nào, ánh sáng cũng phải bừng lên từ trong tăm tối như vậy. Đó là lý do Lời Nhập Thể, Đấng đến không phải để cho kẻ lành mạnh, mà là kẻ yếu đau (x Mt 9:12), đã không bừng lên từ những nơi vốn tiếng tăm sáng láng như Giêrusalem hay Xứ Giuđêa, mà là từ Xứ Galilêa. Có thế, Người mới hoàn trọn lời Kinh Thánh được Thánh Ký Mathêu trích dẫn: “Đất Zebulun, đất Naphtali dọc theo biển bên kia sông Dược Đăng thuộc Xứ Galilêa dân ngoại, một dân sống trong tăm tối đã thấy ánh sáng cả thể. Ánh sáng đã bừng lên trên những ai sống ở một mảnh đất u minh sự chết” (Mt 4:15-16; Is 9:1). Và theo Thánh Ký Mathêu, ánh sáng bừng lên từ Xứ Galilêa chẳng những cho riêng dân tộc Do Thái mà còn cho chung cả nhân loại nữa. Ở chỗ, sau khi sống lại từ trong kẻ chết, Chúa Kitô đã bảo các môn đệ đến gặp Người ở xứ này (x Mt 29:8-10), và cũng tại nơi đây, các vị đã nhận được lệnh truyền Người sai phái các vị đi thâu tuyển môn đồ khắp mọi dân nước (x Mt 28:19).

Nếu ánh sáng thế gian đã được chiếu tỏa từ Xứ Galilêa Do Thái thì sự kiện “con trẻ lớn lên về tầm vóc và sức lực, đầy khôn ngoan, và ân sủng Chúa ở cùng Người” được Thánh Ký Luca ghi nhận trong bài Phúc Âm Chúa Nhật Lễ Thánh Gia tuần này cho thấy một thứ ánh sáng đang từ từ hiện lên, hiện lên từ vùng trời Nazarét, đúng hơn từ chân trời Thánh Gia Nazarét.

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL