Tránh những thu hút chết người

                       Bài 3: Tránh Những Thu Hút Chết Người

Một người thanh niên đang ngồi ăn trưa ở nhà hàng để ý đến một phụ nữ duyên dáng đang ngồi ở một bàn khác và bị sắc đẹp của cô thu hút ngay. Lòng anh rạo rực, và anh ao ước được thấy cô ấy nhiều lần nữa. Thật ra anh đã thấy cô nhiều lần vì hai người làm cùng hãng. Anh đã để ý đến cô vì tính tình niềm nở, nụ cười vui tươi và cách đối xử tử tế của cô với mọi người. Anh bị thu hút bởi cá tính của cô cũng như bởi vẻ đẹp của cô.
Những thu hút như trên xảy ra thường xuyên giữa người nam và người nữ. Đôi khi cảm nhận được rất nhanh: Một người đứng xắp hàng chờ lên xe tự nhiên bị thu hút bởi một người phụ nữ chỉ đi lướt qua. Một phụ nữ chợt thấy một người đàn ông đang cầu nguyện trong nhà thờ mà sau đó cứ nghĩ đến người ấy mãi. Đôi khi phải mất một thời gian dài mới cảm thấy: Hai người nam nữ cùng làm việc và đối xử với nhau nhiều năm như bạn bè, từ từ thấy nhau hấp dẫn cả về tình cảm lẫn thể lý.

Trong sách “Tình Yêu và Trách Nhiệm”, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô đã mổ xẻ sự thu hút này. Điều gì thật sự xảy ra cho hai người nam nữ khi họ thấy bị thu hút bởi nhau?

Mổ Xẻ Một Thu Hút

Chúng ta hãy bắt đầu bằng cách giải thích một số từ ngữ mà Đức Thánh Cha dùng. Ở mức độ căn bản, thu hút ai có nghĩa là được người đó cho là tốt (tr. 74). Trong khi đó, bị ai thu hút có nghĩa là tôi thấy người ấy có một giá trị nào đó (như sắc đẹp, nhân đức, cá tính,…), và tôi đáp lại giá trị ấy. Sự thu hút này liên quan đến giác quan, lý trí, tình cảm và ước muốn của chúng ta.

Lý do mà người nam và người nữ dễ dàng thu hút nhau bởi vì thôi thúc tính dục. Xin nhắc lại thôi thúc tính dục là khuynh hướng tìm người khác phái như đã trình bày ở Bài 1. Với thôi thúc tính dục, chúng ta đặc biệt hướng về những đặc tính tâm sinh lý của thân xác và nam tính hay nữ tính của một người khác phái. Đức Thánh Cha gọi những đặc tính tâm sinh lý này là “những giá trị phái tính” của một người.

Cho nên một người có thể bị một người khác phái nào đó thu hút cách dễ dàng bằng hai cách: thể lý và tâm lý. Trước hết, người đàn ông bị thân hình của một người đàn bà thu hút, và người đàn bà bị thân hình người đàn ông thu hút. Đức Thánh Cha gọi sự thu hút này là “quyến rũ nhục lạc”.

Thứ hai, một người đàn ông bị thu hút vì nữ tính của một người đàn bà, và một người phụ nữ bị thu hút bởi nam tính của người đàn ông. Đức Thánh Cha gọi sự thu hút về tình cảm này là “quyến rũ tình cảm”.

Cảm Giác và Nhục Lạc

Như chúng ta đã thấy, quyến rũ nhục lạc liên quan đến giá trị phái tính dính liền với thân xác của một người khác phái. Một quyến rũ như thế tự nó không phải là xấu bởi vì thôi thúc phái tính là phương tiện để lôi kéo chúng ta không những về phía thân xác, nhưng về phía thân xác của một người. Cho nên, một phản ứng nhục lạc ban đầu có ý đưa đến một sự hiệp thông giữa con người với nhau, chứ không phải chỉ giữa thân xác, và có thể được dùng làm chất liệu cho một tình yêu chân chính nếu nó được xát nhập chung với những chiều kích khác của tình yêu như ý ngay lành, tình bạn, nhân đức, quyết tâm hy sinh (tr. 108).

Tuy nhiên, Đức Thánh Cha nói rằng quyến rũ nhục lạc, nếu để tự nó, có thể đưa đến những nguy hiểm lớn lao. Trước hết, “nhục lạc tự nó không phải tình yêu mà còn dễ trở thành đối nghịch với tình yêu” (tr. 108). Lý do mà nhục lạc có thể trở thành nguy hiểm vì nó dễ dàng rơi vào chủ nghĩa sử dụng. Khi mà nhục dục của chúng ta bị khuấy động, chúng ta có thể coi thân xác của người khác như “một dụng cụ để hưởng lạc”. Chúng ta hạ giá con người xuống theo những đặc tính thể lý, là vẻ đẹp và thân xác. Và chúng ta chỉ nhìn đến người khác theo những lạc thú mà chúng ta nhận được từ những đặc tính này.

Điều bi thảm nhất ở đây là ước muốn nhục dục, đáng lẽ quy hướng chúng ta về việc hiệp thông với một người khác phái, thì lại có thể cản trở việc chúng ta yêu thương người ấy. Thí dụ, một người đàn ông có thể suy nghĩ về thân xác của một người phụ nữ, hay đang tìm cách dùng thân xác người này làm phương tiện để thỏa mãn nhục dục. Và anh ta có thể làm như vậy mà không thực sự lưu tâm đến cô ấy như một con người. Anh ta có thể chú ý đến những giá trị phái tính của cô và những lạc thú mà anh được hưởng từ những giá trị ấy, đến độ sự quyến rũ nhục lạc hướng về thân xác của cô thực sự cản trở việc anh đáp lại giá trị của cô như một người. Đó là lý do tại sao Đức Thánh Cha nói rằng nhục lạc, để tự nó, sẽ che mắt con người. “Nhục lạc tự nó có ‘khuynh hướng tiêu thụ’, nó hướng cách trực tiếp và lập tức về một ‘thân xác’: nó chỉ chạm đến con người cách gián tiếp, và có khuynh hướng tránh tiếp xúc trực tiếp” (tr. 105).

Thích Chôcôla?

Thứ nhì, Đức Thánh Cha nói nếu để tự một nó nhục lạc không những chỉ quên con người, mà còn không thể hiểu được vẻ đẹp thật sự của thân thể. Ngài nói rằng chúng ta có thể cảm nghiệm được cái đẹp thế nào qua chiêm niệm, chứ không phải qua sự thèm khát được dùng người khác đang sôi trào trong lòng chúng ta. Khi chiêm ngưỡng vẻ đẹp của cảnh thiên nhiên, cảnh hoàng hôn, một bản nhạc hoặc một công trình nghệ thuật, người ta say mê vì cái đẹp. Chiêm ngắm cái đẹp đem lại bình an và vui mừng. Điều này khác hẳn với “thái độ tiêu sài” là muốn dùng một vật để hưởng lạc, một thái độ đem lại bất an, bồn chồn, và một ước muốn được thỏa mãn mãnh liệt.

Để làm sáng tỏ vấn đề, tôi xin đưa ra một thí dụ điển hình sau. Có một lần tôi được xem những tác phẩm làm bằng chôcôla của một nghệ sĩ. Nghệ sĩ này trưng bày hàng tá những tượng hình tàu thủy, hoa quả, chim trời, các biệt thự và tháp. Điểm đặc biệt của những tượng này là tất cả làm bằng chôcôla màu nâu, đen và trắng. Trước những tác phẩm này tôi có thể có hai thái độ.

Một là tôi ngắm nghía các tượng này như những tác phẩm nghệ thuật, để chiêm ngưỡng những đường nét điêu luyện, những hình dáng tuyệt vời, những chi tiết tỷ mỉ mà người nghệ sĩ đã dùng đường và chôcôla mà làm ra, và trầm trồ khen ngợi kỳ công của người nghệ sĩ.

Hai là tôi có thể hoàn toàn bỏ qua diện nghệ thuật của các bức tượng này, và chỉ coi chúng như là những bánh kẹo ngon miệng để làm thỏa mãn sự thèm khát của tôi. Khi chọn thái độ này, tôi đã coi thường tất cả kỳ công của người nghệ sĩ, và hạ giá các tượng này từ những tác phẩm nghệ thuật xuống thành những bánh kẹo, hay những đồ vật, mà tôi có thể dùng để thỏa mãn tính tham ăn và khẩu vị của tôi mà thôi.

Cũng thế, nhục dục, nếu để tự nó, nó sẽ không có khả năng coi thân xác con người như một công trình mỹ thuật của Thiên Chúa, vì nó hạ giá thân xác xuống thành dụng cụ được dùng để thỏa mãn nhục dục. “Cho nên nhục lạc thực sự cản trở việc thưởng thức các vẻ đẹp, ngay cả vẻ đẹp của thân xác và cảm giác, bởi vì nó đưa ra một thái độ tiêu thụ đối với đối tượng: ‘thân xác’ được coi là một vật dụng có thể sử dụng được” (Tr. 106-107).