Có phải thật sự như thế không?

                                       Có Phải Thật Sự Như Thế Không?

Hơn nữa, không phải là các cảm giác chỉ có công tác tìm sự thật, mà chúng còn có sức mạnh mãnh liệt đấn nỗi chúng có thể làm lu mờ cách chúng ta suy nghĩ về một người. Đức Thánh Cha giải thích rằng khi chúng ta bị lôi cuốn bởi cảm giác, thì tình cảm có thể cản trở khả năng của chúng ta để biết người kia thật sự là ai.
Đó là lý do tại sao Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng trong bất cứ sự quyến rũ tình cảm nào, câu hỏi về sự thật về đối tượng là điều quan trọng: “Có phải thật sự như thế không?” Chúng ta phải tự hỏi, “Người ấy có thật sự có những đặc tính và nhân đức đang thu hút tôi không?” “Chúng ta có thật sự tâm đầu ý hợp với nhau như tôi nghĩ không?” “Người ấy có thật sự đáng để tôi tin tưởng không?” “Có trở ngại gì trong mối liên hệ của chúng tôi mà tôi đang không nhìn thấy không?”

Tình cảm của chúng ta không đưa ra những câu hỏi quan trọng này. Trên thực tế, tình cảm của thường tìm cách làm cho chúng ta tránh những câu hỏi này, đồng thời để lại cho chúng ta một nhận thức méo mó và thái quá về đối tượng.
“Đó là lý do tại sao trong bất cứ thu hút nào… câu hỏi về sự thật về người mà chúng ta bị thu hút rất quan trọng. Chúng ta phải để ý đến khuynh hướng tạo ra bởi toàn thể động lực của đời sống tình cảm, để đánh lạc hướng câu hỏi ‘Có phải thật sự như thế không?’ Trong những hoàn cảnh này một người không tìm hiểu xem người kia có thật sự có những giá trị rõ ràng trước cặp mắt thiên vị, nhưng chỉ là câu hỏi rằng cảm giác đối với người ấy có phải là một tình cảm thật sự hay không” (tr. 78).
Điều này không có ý nói rằng tình cảm là xấu. Nhưng không thể dùng nó làm tiêu chuẩn chính để phân biệt sự thật về người khác, hay để đánh giá cách rõ ràng một liên hệ.

Không Cân Xứng

Khuynh hướng bị tình cảm lôi cuốn và tránh né câu hỏi về sự thật là đặc tính của tình yêu theo cảm tình. Chúng ta có khuynh hướng thổi phồng giá trị của người mà chúng ta có cảm tình, làm nhẹ những sai lỗi của họ, và không đếm xỉa gì đến những khó khăn mà chúng ta gặp phải trong mối quan hệ.

Ở đây, Đức Thánh Cha nói một câu tuyệt vời về việc cảm tình của chúng ta có thể kiềm chế nhận xét của chúng ta về người mà chúng ta bị thu hút mạnh mẽ: “Trong cặp mắt của một người đã quyết tâm có tình cảm với một người khác, giá trị của người yêu … lớn lên một cách kinh khủng, như là một quy luật hoàn toàn không cân xứng với giá trị thật của người ấy”.

Bạn đã nắm được điều này chưa? Đức Thánh Cha không nói rằng ở bước đầu của tình yêu theo tình cảm, chúng ta có thể đôi khi thổi phồng giá trị của người kia. Ngài nói rằng đó là một quy luật, chúng ta luôn làm như thế! Và ngài không nói rằng chúng ta có khuynh hướng thổi phồng giá trị của người ấy một chút. Chúng ta có khuynh hướng lý tưởng hóa giá trị của người ấy “một cách không cân xứng” so với con người thật của người ấy!

Cho nên, chúng ta phải bước vào mối liên hệ với đôi mắt rộng mở. Nếu chúng ta ngây thơ nói rằng chúng ta không lý tưởng hóa người kia một chút nào, thì đó chính là dấu hiệu cho thấy chúng ta đã trôi dạt xa thực tế đến đâu. Trong những giai đoạn đầu tiên của tình yêu này, nếu chúng ta nhận ra ngay ba hay bốn đặc tính mà chúng ta thích nhất ở người yêu, thì chúng ta cũng phải công bằng mà nhìn nhận rằng chúng ta dễ dàng rơi vào xu hường thổi phồng các đặc tính này. Như Đức Thánh Cha giải thích, “Một số những giá trị khác nhau được gán cho người yêu, là những giá trị mà người ấy trên thực tế chưa chắc đã có. Đây là những giá trị lý tưởng, chứ không phải là giá trị thật sự” (tr. 112).

Tại sao chúng ta lại có khuynh hướng lý tưởng hóa những người mà chúng ta bị thu hút? Những “giá trị lý tưởng” là những gì mà tận đáy lòng chúng ta mong ước một ngày nào đó sẽ tìm thấy được ở một người khác. Chúng ở tận đáy của những mong ước, ước muốn, và mơ mộng của chúng ta. Khi chúng ta gặp một người có một chút hóa chất như thế, cảm tình của chúng ta có khuynh hướng nhớ ngay đến những giá trị lý tưởng này và gán chúng cho người ấy.

Dùng Người Khác Theo Tình Cảm

Khi nói về một người nam và một người nữ, chúng ta có khuynh hướng nghĩ theo nghĩa là người nam dùng người nữ để tìm thú vui nhục dục. Tuy nhiên, Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng một cặp nam nữ cũng có thể dùng nhau để tìm thú vui tình cảm. Một cặp nam nữ Kitô giáo đạo đức có thể có những liên hệ hẹn hò hoàn toàn trong sạch, nhưng vẫn có thể dùng nhau để tìm “cảm giác sung sướng” khi gần nhau, vì sự an toàn về tình cảm là có một người bạn trai hay bạn gái, hoặc niềm vui họ tìm thấy trong ngày cưới tưởng tượng với người ấy, và hy vọng rằng người ấy rốt cuộc chính là “người trong mộng này”.
Nếu tôi rơi vào tình trạng lý tưởng hóa theo tình cảm như thế, người yêu của tôi không thực sự là người nhận được sự trừu mến của tôi, mà người ấy chỉ là một dịp để tôi thưởng thức những phản ứng tình cảm mãnh liệt nổi dậy trong lòng tôi. Trong trường hợp này, tôi không thật sự yêu nàng vì nàng, nhưng tôi dùng nàng để được hưởng những cảm giác vui thú vì được gần nàng. Như Đức Thánh Cha giải thích, người yêu được lý tưởng hóa “chỉ trở thành dịp cho việc bùng nổ trong ý thức tình cảm của một người những giá trị mà người ấy hằng mong ước bằng cả tâm hồn được tìm thấy trong một người khác” (tr. 112).

Vỡ Mộng

Như vậy hậu quả bi thảm nhất của việc dùng tình cảm mà lý tưởng hóa người yêu là kết cuộc chúng ta vẫn không thực sự biết người mà chúng ta đang yêu. Thí dụ, một người có thể tìm cách gần gũi người mình yêu, bỏ rất nhiều thì giờ ra cho nàng, nói chuyện với nàng, có khi đi dự Thánh Lễ và cầu nguyện với nàng. Tuy nhiên, nếu anh lý tưởng hóa nàng, thì anh vẫn còn xa cách nàng, vì tình yêu mãnh liệt của anh đối với nàng không phải dựa vào giá trị thật sự của nàng, mà chỉ dựa trên những “giá trị lý tưởng” mà anh đã gán cho nàng.

Tình cảm thiếu kiểm soát này sẽ không tránh được kết thúc bằng việc vỡ mộng. Bởi vì khi con người thật không giống như người lý tưởng, thì tình cảm sẽ yếu dần, và chẳng còn gì để tình yêu dựa vào. Người yêu sẽ rất thất vọng đối với người được yêu (tr. 113). Như thế, dù hai người bề ngoài có vẻ gần gũi nhau về tình cảm, nhưng trên thực tế họ thật sự cách xa nhau (tr. 114). Hai người có thể vẫn không thật sự biết nhau cách riêng, mà có thể chỉ dùng nhau để được hưởng những thú vui tình cảm mà họ nhận được nhờ sự lý tưởng hóa như thế.